Lul Berisha
dhe/apo
Sali Basha
Lulëzim Basha,
një
portret i paautorizuar
Nga Mero Baze
Për herë të parë për
këtë njeri dëgjova në fund të Dhjetorit 2004. Sali Berisha më pat kërkuar ta
takoja dhe të njihesha me të. Më thirri në zyrë dhe po më fliste me entuziazëm
për njerëzit që po vinin nga Kosova pranë PD-së. Në krye të listës ishte Lulëzimi.
Pastaj mori telefonin dhe foli me dikë. Nga biseda u kuptua se dhe ai ishte
dikush që po kthehej nga Kosova. Bile për rastësi simbolike kur foli me
Berishën sapo kishte kaluar Morinën. Ky i dyti ishte Florian Mima dhe e njihja
para vitit 1997. E lavdëroi pa fund si “arkitekt i buxhetit të Kosovës”, ndërsa
për Bashën më tha se ka qenë truri i UNMIK për Ministrinë e Drejtësisë.
Në një diell Dhjetori
në një kafe para Piacës në Tiranë, Lulëzim Basha më gjeti së bashku me dy miq
të mi nga Kosova. Nuk kishim shumë biseda për të bërë, veç njohjes formale.
Ishte paksa i rezervuar në fillim. Pasi shkëmbyem disa biseda boshe, më kujtoi
se ai më kish parë dikur mua verën e shkuar, por nuk më kish folur.
-Të pashë në Sarandë
me djalin, tha, po nuk të fola. Isha me pushime. A e di pse nuk të fola,
vazhdoi vetë. Kisha lexuar një shkrim tëndin që shkruaje për njerëzit që të
ndalin rrugës dhe të thonë “të ruajt Zoti” dhe që ti i quaje bezdi këtë
hipokrizi qytetare që të uron me zë të ulët dhe nuk ngre zërin vetë. Më çuditi
vëmendja për përzgjedhjen që kish bërë nga shkrimet e mia për tu mu prezantuar
si “lexues”. Diçka që i përziente të gjitha, pak servilizëm, pak vlerësim, pak
vëmendje për sakrificat e medies opozitare. I tejmësuar me “përshtypje”
shkrimesh u përpoqa vetëm të kuptoja nëse vërtet më kish parë në Sarandë dhe a
kish qenë në verë me djalin aty. Disa ditë më vonë u ritakuam bashkë në zyrë të
Sali Berishës. Kishte sjellë një shok të tij me vete t’ia prezantonte Berishës.
Berisha kishte një lloj bezdie nga kërkesa e tij dhe për ta konsumuar pritjen
pa shumë intimitet e ftoi brenda ndërkohë që unë isha aty. Ishte një djalë me
emrin Eris Hoxha. E prezantoi dhe atë si një shok të tij të talentuar që ka
mbaruar në Utreht. Berisha bëri një bisedë disa minutëshe dhe u dha dorën. Po
grumbulloheshin pak nga pak njerëzit që disa javë më vonë do të quheshin
anëtarë të KOP. Të nesërmen e prezantimit të KOP, ai ishte sërish në zyrën
time. E lamë të bënim një intervistë prezantuese tek Tema. Bëra një sërë pyetjesh në kompjuter
dhe ja lirova tavolinën të ulej për përgjigjet. Filloi të mendohej gjatë.
Shkruante dhe fshinte me makth fjali. U bë gjatë dhe mu desh ta shikoj çfarë
kishte shkruar. Thuajse asgjë. I rashë shkurt duke ia plotësuar përgjigjet dhe
i thashë të redaktonte ato që nuk donte të dilnin. Kështu mbaruam punë shpejt
pasi nuk ndryshoi asgjë. Të nesërmen gazeta Tema botoi foton e tij të madhe të
qeshur. I ngjante tmerrësisht Enver Hoxhës kur kish qenë i ri dhe unë me të
qeshur i kujtova se ishte në moshën e tij kur themeloi partinë.
Në korridoret e PD
ishte ndezur lufta. Jozefina Topalli kishte një mosdurim të pazakontë edhe për
të dëgjuar emrat e tyre. Të tjerët më të rezervuar, por të gjithë të çuditur me
diferencën mes boshllëkut që rrezatonin njerëzit e rinj dhe kartëvizitës me të
cilën prezantoheshin.
Po kush ishte ky
njeri që po debutonte në oborrin e opozitës me parashutën e vajzës së Sali
Berishës për të shijuar gjithë frytet e betejës tetëvjeçare të njerëzve që
kishin mbajtur gjallë opozitën në Tiranë?
Lulëzim Basha është
një përjashtim i madh për gjithë ata që mendojnë se në politikë duhet të kesh
karrierë, vlera dhe personalitet. Në historinë e politikës janë të rralla
rastet kur një njeri për 15 vite ka një jetë të zbrazët dhe ordinere dhe fare
papritur katapultohet në krye të shtetit.
Kur ai u shfaq në
oborrin e Berishës dhe u bë yll i politikës së tij, ky qytet dinte shumë pak
gjëra për të. Shokët e gjimnazit e kujtonin si një djalë që i kishte spiunuar
tek drejtoria e shkollës kur ata kishin qëlluar jo aq pa dashje me domate
portretin e Enver Hoxhës. Më tej nuk u kujtohej asgjë. Të tjerë mbanin mend një
periudhë të shkurtër të punës së tij si kamerier në Aeroportin e Rinasit, një
privilegj që u bëhej njerëzve të lidhur me regjimin. Dikush përfoli lidhje të
familjarëve të tij me Drejtorinë e Pritjes dhe prej aty lidhjet e tij si
shoqërues i një veprimtari të shquar për të drejtat e njeriut, Barend Cohen. Me
honorarët e tij ai shfaqej në mitingjet politike të viteve 1991 deri në zgjedhjet e vitit 1992. Edhe pse
vetëm një shoqërues që fliste anglisht dhe i tregonte veprimtarit të të
drejtave të njeriut rrugët e qytetit, ai nuk ngurroi që 20 vjet më vonë këtë ta
quante në këtë fushatë elektorale si status vëzhguesi në zgjedhjet e 22 marsit
1992. Më tej akoma ai guxoi të quajë shoqërimin e këtij veprimtari në takimet
me Komitetin e Helsinkit Shqiptar, si anëtarësi të tij në këtë Komitet. Edhe
pse kujtesa e këtij qyteti e ka fare pak të regjistruar praninë e tij në vitin
1991- 1992, sa herë që ai tenton t’i referohet asaj periudhe, gënjen. Gënjen
kur nuk tregon kush ja mundësoi punën si kamerier në aeroportin e Rinasit në
një kohë që Shqipëria ishte ende e izoluar dhe vendi qeverisej nga nomenklatura
e fundit komuniste. Gënjen kur thotë se ka qenë vëzhgues i zgjedhjeve të 22
Marsit dhe më pas anëtar i Komitetit të Helsinkit Shqiptar. Pastaj hesht për
periudhën e shkollimit të tij në Holandë, falë një dobësie njerëzore që ka
pasur për të veprimtari i shquar Barend Cohen, i cili i mundësoi shkollimin dhe
qëndrimin në Holandë.
Në vitin 1999, kur
konflikti në ish Jugosllavi shpërtheu pas ndërhyrjes së NATO, Basha u angazhua
nga Tribunali i Hagës në ekipin e përkthyesve që merrnin dëshmi nga terreni. Në
fillim ishin dëshmitë e terrorit serb në Kosovë, por pasi Kosova u çlirua në
fokus u vunë hetimet e krerëve të UÇK dhe krimet ndaj serbëve. Lulëzim Basha
ishte njeriu që përgatiti dosjen e parë për krime të mundshme lufte ndaj
robërve serb në Shqipëri gjatë vitit 1999, e cila më vonë evoluoi si dosja Dik
Marti. Ai pat udhëtuar në Shqipëri sipas dëshmive të bashkëpunëtoreve të tij në
Tribunal për të hetuar varrezat hipotetike të serbeve të vrarë, i maskuar si
inxhinier rrugësh apo përkthyes. Ai ka punuar për Gjykatën dhe Departamentin e
Drejtësisë pranë UNMIK-ut pas luftës, dhe hetoi personalisht informacionet për
këto vendburgosje në veri të Shqipërisë. Ai ishte përgatitësi i dosjeve të para
që u çuan në Gjykatën e Hagës për shqiptarët siç ishin dosja e Fatmir Limajt,
Ramush Haradinajt, si dhe dosjet e tjera të gjykuara nga drejtësia në Kosovë
siç ishte rasti i Daut Haradinajt. Edhe pse ka qenë pjesë e atyre që kanë
mbushur dosjet me fakte të diskutueshme, ai nuk ka pasur kurajën t’i pranojë
ato publikisht kur ka pasur debat rreth besueshmërisë së tyre.
Detyra e fundit e
Bashës në Kosovë ka qenë Departamenti i Drejtësisë i UNMIK, i cili përgatiti
strukturën e Ministrisë së re të Drejtësisë. Bashkëpunëtorët e tij e
përshkruajnë si një njeri hije, i cili kujdesej të ishte një pasqyrë ku shefat
e tij të shikonin njeriun që u duhej. Në këtë projekt ai kishte bashkëpunëtor
dhëndrin e Sali Berishës, Jamarbër Malltezin dhe ky ishte një rast për të
forcuar miqësinë që e futi në politikë. Miqësia e tij me vajzën e kryeministrit
Berisha në Prishtinë u forcua ndjeshëm bashkë me idenë e hedhur qysh në fillim
të vitit 2004 nga Sali Berisha për mundësinë e krijimit të një Komiteti për
Orientimin e Politikave pranë PD, të përbërë nga të rinj të shkolluar në
Perëndim. Në Kosovë, Lulëzim Basha njihet me Damir Fazlliç, një biznesmen serbo
boshnjak, i cili në vitin 2004 ndërmjetësoi në Kosovë një kontratë për shitje
energjie nga një kompani serbe. Në fund të vitit 2004 Basha shkëput
marrëdhëniet e punës në Kosovë dhe vjen në Tiranë. Bashkë me listën e personave
që do të formonin Komitetin për Orientimin e Politikave, Basha dhe Fazlliç,
kishin projekte më të mëdha. E para
ishte sigurimi i një kontrate lobimi për fushatën elektorale të Partisë
Demokratike. Damir Fazlliç siguroi kontaktet e para me degën evropiane të
kompanisë BG&R falë lidhjeve personale që kishte me një nga
bashkëdrejtuesit e kompanisë dhe në janar të vitit 2005 ai ndërmjetësoi takimin
e Sali Berishës në Uashington në zyrën qendrore të kompanisë. Marrëveshja ishte
shumë dyshuese. Zyrtarisht kompania mori 500 mijë dollarë, ndërkohë që do të
mblidheshin 1.5 milionë dollarë. 1 milionë dollarë do të paguheshin nën dorë në
rajon. Një ish ministër i qeverisë së Kosovës dhe një shqiptar i Maqedonisë
morën përsipër rrezikun e transferimit të pareve nga kufiri shqiptar në
Maqedoni për Damir Fazlliçin. Gjithçka ishte e dyshimtë. Koordinatori i KOP,
Lulëzim Basha dhe biznesmeni serbo- boshnjak Damir Fazlliç, kishin nisur të
bënin biznes ende pa fituar Berisha pushtetin.
Ndërkohë Basha kishte
dhe një jetë paralele në Holandë. Prej vitit 2001 ai kishte aty banesën e vet
dhe familjen e vet. Gruaja e tij, Aurela Isufi, vjen nga një familje e afërt me
Vebi Alimuçën, bosin e firmës piramidale Vefa. Daja e saj Refati ishte martuar
me motrën e Vebi Alimucës, por kjo nuk ishte gjithçka. E rëndësishme ishte se
familja e saj kishte thuajse nën kontroll gjithë punët e VEFA, që nga arka e
deri tek siguria personale e Alimuçës. Disa investime të bëra me paret e VEFA
në Ujin e Ftohtë në Vlorë kaluan në emra të familjes. Sot, nëse shkoni në Ujë
të Ftohtë në Vlorë, do të shikoni buzë detit, bile fare mbi det, një kantier
ndërtimi rrethuar me llamarina. Ndërtues është babai dhe vëllai i gruas së
Lulëzim Bashës mbi troje të përfituara në atë kohë. Nëna e saj dhe ajo vetë,
kanë bërë transaksione të kësaj kompanie brenda dhe jashtë vendit. Pas vitit
1997 ajo dhe vëllai i saj u shkolluan në Holandë, ndërkohë që formalisht
prindërit e tyre në Tiranë ishin të varfër dhe pa punë.
Në pranverën e vitit
2005, ndërsa Lulëzim Basha po kandidonte si “ylli” i ri i Berishës, njeriu që e
kishte shkolluar dhe kishte ndjekur me përkushtim atëror gjithë rrugën e tij të
vështirë në Holandë dhe më pas në Kosovë, Barend Cohen, mbërriti në Rinas me
një buqetë lulesh për t’i uruar Lulëzim Bashës futjen në politikë. Ai shkoi ta
priste në Hotel Sheraton, por Lulëzim Basha nuk gjeti kohë të shkonte ta
takonte. Njeriu i mirë Barend Cohen u kthye i dëshpëruar në Hollandë dhe pas
një muaji vdiq. Familja e tij e dëshpëruar bëri kujdes të paralajmëronte
Lulëzim Bashën të mos guxonte të shkonte në ceremoninë e varrimit. Portreti
mosmirënjohës i Lulëzim Bashës këtu u plotësua në çdo detaj.
Dy javë pasi Berisha
fitoi pushtetin, Damir Fazlliç hap katër kompani biznesi në Tiranë, me
administrator kunatin e Lulëzim Bashës. Paret e dyshimta të fushatës duket se
po riktheheshin në bizneset e tyre. Në lojë hyri menjëherë vajza e
kryeministrit Berisha. Studioja e saj mori përfaqësinë ligjore të këtyre
kompanive, me të drejta të plota deri dhe për tërheqje paresh apo transferim
pronash. Nëse heton shitje- blerjet e këtyre kompanive, duket se të gjithë
dalin të kënaqur. Shqiptari nga Maqedonia që kish ndihmuar në transfertat e
lekëve “cash” kish marrë aksione të dy kompanive të basteve, ndërsa kunati i
Lulëzim Bashës u investua në një kompani që do të ndërtonte më pas një
hipermarket. Damir Fazlliçi la mënjanë Bashën dhe vazhdoi bizneset e veta me
vajzën e kryeministrit. Përpara Lulëzim Bashës u hapën perspektiva të reja
financiare dhe ato lidheshin me rrugën Rrëshen- Kalimash. Berisha i kishte
dhënë atij gjithë fuqinë për të negociuar me Bankën Botërore dhe donatorë të
tjerë për të gjetur mundësinë e financimit të rrugës. Në mënyrë të pazakontë
Basha arriti ta fusë Berishën në një spirale entuziaste për financimin e kësaj
rruge nga Banka Botërore duke ju referuar bisedave informale të tij me një
përfaqësues të Bankës Botërore në Tiranë. Të gjithën këtë e bëri më bindëse
duke thirrur dhe një konferencë donatorësh në Tiranë. Pikërisht këtu plasi
skandali. Drejtoresha rajonale e Bankës Botërore tha se projekti ishte jo
efiçent dhe Banka Botërore nuk mund ta financonte. Berisha, i cili kishte
shpallur projektin prioritet kombëtar, u gjend para alternativës së
vetëfinancimit. Lulëzim Basha ja kish arritur të merrte nën kontroll gjithçka.
Duke futur Berishën nën presionin e kohës dhe nën trysninë e përzgjedhjes së
një kompanie si Behtel, tashmë e kishte më të lehtë. Konsulenti i përzgjedhur
prej tij dhe Damir Fazlliçit, rekomandoi procedurën kosto për kilometër me
faturë të hapur. 24 shkelje të forta ligjore, në kundërshtim flagrant me
legjislacionin shqiptar, kanë bërë që diferenca e hetueshme e kostos të lëvizë
me mbi 240 milionë euro. Në fushatën e zgjedhjeve lokale të vitit 2007 Basha, i
cili kishte bërë një “nxemje” të lehtë si rival i mundshëm i Edi Ramës, nuk u
fut në garë për shkak se ishte personi kyç që duhet të mbyllte letrat e
skandalit të rrugës Rrëshen- Kalimash. Një muaj më pas Berisha e tërhoqi nga
detyra dhe përgjatë një viti bëri betejë politike për të shmangur arrestimin e
tij. Prokuroria vonoi disa ditë më tepër dorëzimin e dosjes dhe ai i shpëtoi
gjykimit.
Si Ministër i Jashtëm
ai përdori pushtetin sërish për të lobuar në Uashington për të blerë heshtjen e
diplomacisë amerikane për problemet e demokracisë në Shqipëri dhe sidomos
zgjedhjet e vitit 2009. Lidhjet e tij me Podesta Group, një kompani lobiste e
afërt me Hillari Klinton, u përdor disa herë kundër ish ambasadorit amerikan në
Tiran Xhon Uidhers, por pa sukses. 21 janari ishte ngjarja e fundit politike, e
cila forcoi shumë arsyet përse Berisha duhet të fuste në garë Lulëzim Bashën.
Nevoja për të pastruar biografinë e tij si vrasës, me vota popullore, dhe
miliona që janë në dispozicion të shtrembërimit të vullnetit të qytetarëve,
janë arsye kryesore përse ky njeri sot është në garë. Duke qenë një krim i madh
dhe monstruoz, 21 janari ka nevojë të ketë pas një betejë të madhe politike për
ta pastruar nga ana e qeverisë. Testi po bëhet mbi Lulëzim Bashën. Ky qytet po
vihet në provë për të pastruar historinë e një njeriu që ka lënë katër palë
jetimë në këtë vend. Mbi të djathtën shqiptare, kurrë nuk është bërë ndonjë
presion kaq barbar për ta detyruar atë ose të pastrojë biografinë e një
“kodoshi” të Familjes, ose të humbasë pushtetin. Ky qytet kurrë nuk është
provokuar deri në këtë shkallë, jo për të ndryshuar të ardhmen e tij, por për
të shpëtuar të ardhmen e një figurine të familjes Berisha.
Ky njeri, e shkuara e të
cilit është e mbushur plot me gënjeshtra dhe histori të dyshimta, kërkon sot
votën për të ardhmen e tij në politikë dhe jo votë për të ardhmen e Tiranës. Ky
qytet, i cili nuk ka pasur fuqi t’ia njohë të shkuarën këtij njeriu, po
provokohet për t’i dhënë të ardhme historisë kriminale të tij. Ashtu si në
eksperimentet e biologëve që studiojnë rezistencën e njeriut përmes
eksperimenteve mbi minj dhe lepuj, Sali Berisha po teston kryeqytetin e vendit
tonë, se deri ku mund të pranojë krimin politik të 21 Janarit, duke
eksperimentuar me Lulëzim Bashën.
* * *
