Reklamat e TV-KLAN,

sa buxheti vjetor i 49 bashkive !

Nga Përparim Halili

Vetëm një qeveri e papërgjegjshme mund të bëjë atë që ka bërë ish-qeveria “Berisha” me të ardhurat nga ekonomia dhe shërbimet publike kombëtare. Berisha i ka përdorur fondet publike në mënyrë të paligjshme, në formë krimi të hapur e të plotë ekonomik. Një nga rastet më tipike është financimi klientelist i TV-KLAN-it në vlerën mbi 18 milionë dollarë në formë reklame. Janë afërsisht 20 miliardë lekë. Mendova të bëj një ballafaqim, që ma nxiti fjala e ish-kryeministrit Sali Berisha gjatë seancës parlamentare për debatin mbi buxhetin 2014. Ndër të tjera, Saliu akuzoi qeverinë Rama, se “… po tallej me bashkitë e komunat, duke u dhënë buxhet thërrime”. Nëse buxheti 2014 për pushtetin lokal është ose jo thërrime, këtë mund ta thonë ata që drejtojnë njësitë vendore. Unë po bëj vetëm një ballafaqim, midis buxhetit që ish-qeverisja “Berisha” u dha bashkive e komunave për të zgjidhur problemet e komunitetit gjatë vitit 2013 dhe “buxhetit”, që i dha TV-KLAN-it për reklama (propagandë) pro pushtetit të tij.

imazhe shqip

Më konkretisht. Ish-qeverisja “Berisha”, i dha TV KLAN-it për reklama mbi 18 milion dollarë, ndërsa bashkisë Berat për vitin 2013, i dha si buxhet të pakushtëzuar vetëm 178 milionë lekë, ose afro 1.8 miliardë lekë, ose sa 9 % e reklamës së TV KLAN-it. Bashkisë Durrës, për vitin 2013 i dha si buxhet 410 milionë e 407 mijë lekë, të barabarta me mbi 4.1 miliardë lekë, ose sa 22% e reklamës që i dha TV KLAN-it. Bashkisë Korçë i dha vetëm 180 milionë e 171 mijë lekë buxhet vjetor, ose sa 10% e reklamës së TV-KLAN-it. Ndërkohë Bashkisë Kukës, i dha 101 milionë e 233 mijë lekë buxhet vjetor, ose sa 6% e reklamës që i dha si reklamë TV-KLAN-it.

Më skandaloz bëhet fakti me financimin e atij televizioni, kur shikon tabelën e buxhetit vjetor të dhënë për vitin 2013 prej ish-qeverisë “Berisha” dhe konstaton, se bashkisë Pogradec i ka dhënë vetëm 81 milionë e 363 mijë lekë, ndërsa bashkisë Gjirokastër i ka dhënë një buxhet vjetor prej vetëm 80 milionë e 937 mijë lekë, ose nga 5% e reklamës që i ka dhënë TV-KLAN-it. Pa harruar Vlorën, të cilës i ka dhënë vetëm 298 milionë e 526 mijë lekë, ose 8 herë më pak se fondi reklamës që i ka dhënë TV-KLAN-it.

Sipas aritmetikës së thjeshtë, rezulton se qeveria i ka dhënë këtij televizioni klientelist, një financim për reklama, të barabartë me fondin buxhet të vitit 2013, të 9 bashkive së bashku, konkretisht të bashkive Berat, Fier, Sarandë, Kukës, Gjirokastër, Tepelenë, Vlorë, Lushnjë, Pogradec, ose, i ka dhënë një financim të barabartë me fondin buxhet vjetor 2013, të 85 komunave të mesme, ose e të 58 komunave të mëdha. Ose, reklama e dhënë për TV-KLAN-megafonë të Sali Berishës është e barabartë me buxhetin e përbashkët vjetor të 49 bashkive të kategorive të qyteteve Përmet, Tepelenë, Ballsh, Patos, Kuçovë, Pukë, Bulqizë, Maliq, Has, Malësi e Madhe, Shëngjin etj.

Edhe një krahasim tjetër. Vetëm pagesa e bërë për Çiljetën në koncertin për festën e organizuar nga PD në 22 mars 2013, është e barabartë me 4 buxhete të bashkisë Orikum, me 20% më e madhe se buxhetet vjetore të bashkive Gjirokastër e Sarandë.

Pak ditë më parë, ishim në bisedë me Redi Ramajn, kryetarin e komunës Qendër-Tepelenë. Mes të tjerash, ai na tha: “Komuna Qendër-Tepelenë e ka buxhetin vjetor 26 herë më të vogël se pagesa që i është dhënë për reklamë TV-KLAN-it. Shkolla 9-vjeçare në fshatin Dukaj ka mbetur si stallë lopësh për 9 milionë lekë fond dhe ish-qeveria “Berisha” nuk na i lëvroi fondin e miratuar që në vitin 2004!  Për 36 milionë lekë investim, banorët e fshatit Veliqot po në komunën tonë, janë prej vitesh pa ujë mbasi fondi i projektit u miratua, por nuk u lëvrua nga ish-qeveria. Për 30 milionë lekë ka mbetur gërmadhë dhe po degradon me zhdukje fizike, rruga Dragot-Tepelenë, mbasi ish-kryeministri Sali Berisha nuk e firmosi çeljen e fondit 6 vite me radhë. Për 37 milionë lekë, nxënësit e fshatit Luzat vazhdojnë të mësojnë në shkollë gërmadhë në stalla bagëtish e magazina plehu, të përshtatura primitivisht për shkolla, mbasi ish-qeveria nuk e lëvroi fondin buxhet të miratuar, për ndërtimin e shkollës 9 vjeçare”!

imazhe shqip

*   *   *

Reformimi i pensioneve një sfidë urgjente

Nga Sokrat Habilaj

1. Konteksti historik dhe politik

Periudha tetëvjeçare e qeverisjes demokrate, veç të tjerave, shënon dhe kulmin e dështimit spektakolar të politikave që kanë lidhje me sigurimet shoqërore në tërësi dhe në veçanti me skemën e pensioneve. Pa përjashtuar edhe qeverisjen e mëparshme socialiste, në fund të këtij mandati, PD, ka dhe “meritën” e rikthimit të skemës së Sigurimeve Shoqërore në një nivel më të ulët se kuota zero, ku nisi rreth njëzet vite më parë, sepse një punë e bërë keq është më keq se sa një punë e pakryer fare. 

imazhe shqip

Kjo forcë politike ka autorësinë e rimodelimit të sigurimeve shoqërore në kushtet e ekonomisë së tregut, por edhe të rrënimit thuajse total të tyre, njëzetë e ca vite më pas. Shenjat negative të dështimit të kësaj skeme nuk u shfaqën në një ditë, përkundrazi ato janë manifestuar në mënyrë permanente. Por këto sinjale u nënvleftësuan. Dështimi u maskua me masa tërësisht të paefektshme dhe, më keq akoma, skema e pensioneve nga një skemë thellësisht sociale, financiare, ekonomike, u bastardua, duke u kthyer në një fasadë propagandistike dhe politike. Madje u shkua deri atje sa u krijua iluzioni se brenda kësaj skeme nuk përfshiheshin 561 mijë njerëz të moshuar, me kontribute për vendin  dhe nevojtarë, por thjesht 561 mijë votues, të cilët në momente të caktuar, mund të gënjehen me rritje qesharake pensioni, apo me fabula tallëse në fund të vitit, si ato me “një gjel” apo “gjysmë gjeli”, etj. Prandaj dalja e skemës së pensioneve prej kolapsit, nuk mund të bëhet pa njohur deri në detaje shkaqet që sollën dështimin e plotë të skemës së pensioneve. Sëmundja nuk mund të shërohet, pa u njohur jo vetëm simptomat, por edhe shkaqet e saj.

2. Raporti rrënues 

përfitues-kontribuues

Raporti skandaloz përfitues-kontribuues, thuajse 1 me l, i pashembullt edhe me asnjë vend të rajonit, e ka bërë skemën e pensioneve një gropë të papërballueshme për buxhetin e shtetit. Ky raport ka ardhur duke u ngushtuar, përkundër tendencës normale të rritjes së pensioneve dhe shtimit të numrit të pensionistëve. Një fakt i tillë zbulon jo vetëm brishtësinë deri në falimentim të skemës së pensioneve, por edhe falsitetin e gjoja rritjes së numrit të të punësuarve nga viti në vit. Më tej akoma, nëse shikojmë raportin mes pagave minimale, mesatare, apo të larta, të cilat paguajnë realisht kontribute për sigurimet shoqërore në listë-pagesat e paraqitura, ky raport është në favor të pagave minimale. Pra,  ne sigurojmë më pakë të ardhura për të përballuar pensionet, pasi një pagë më e ulët, do të thotë dhe kontribut më i ulët. Në këto kushte raporti 1 me l, përfitues-kontribues, shkon edhe më keq akoma në uljen reale të numrit të kontribuesve, dhe në uljen e masës së kontributit. Ndërsa “rritjen e numrit të të punësuarve”, mund ta manipulojë çdo podium, apo institucion statistikor, për efekte politike, varësia mes numrit të kontribuuesve dhe përfituesve nuk mund të fshihet, sepse nuk mund të fshihet sasia e pareve që harxhohen për pensionet nga buxheti, apo kontributet e grumbulluara. Edhe ndryshimi i vartësisë së grumbullimit të kontributeve nga sigurimet shoqërore te tatim-taksat, nuk solli asnjë rezultat të dukshëm. Natyrisht që grumbullimi i kontributeve është një detyrim ligjor, për të cilën as që mund të diskutohet. Rritja e të ardhurave nga kontributet, edhe pse duket  “jashtë” reformës së skemës së pensioneve, nëse dësjton, mund të dështojë reformën dhe vetë skemën.

3. Nevoja për një 

minimum jetik pensioni

Skema e pensioneve është e ndërtuar në dy shtylla kryesore: pensionet e qytetit dhe të fshatit. Për kushtet e vendit tonë, pensionet e fshatit zënë një vend qendror. Rruga që u ndoq për barazimin e pensioneve të fshatit me ato të qytetit, rezultoi tërësisht e gabuar, dhe çoroditëse. Mjafton të citojmë se më shumë se 500 mijë “të vetëpunësuar” në bujqësi, u futën në një skemë pagese të kontributesh “të detyrueshme” që vetëm fjalën kishin si të tillë dhe që të detyrueshme nuk u bënë kurrë. Si rrjedhojë, jo vetëm u thellua barra fiskale e pensioneve në kurriz të buxhetit të shtetit, por u deformua krejtësisht skema. Kështu, ndërsa u vendos një kufi tavan për pensionet, askush nuk e di sa është përfitimi real minimal i një pensionisti, i cili ka treguesit e tij specifik të vjetërisë në punë, apo të pagës. Kjo gjë, pra mos ekzistenca e një kufiri minimal të pensioneve, vlen për të gjitha kategoritë e pensioneve, jo vetëm për të fshatit. Në këto kushte, ndërsa mund të flasim për tregues që kanë të bëjnë me minimumin jetik, apo të varfërisë të një të papuni, skema aktuale e pensioneve, pa hezitim mund të themi se e kamuflon një tregues të tillë padrejtësisht. Kjo krijon një moment thellësisht irreal, që fsheh një realitet të zymtë. Në këto kushte, ideja e hedhur nga qeveria për vendosjen e një kufiri mbi minimumin jetik të përfitimit të atyre që kanë mbushur moshën e pensionit, madje edhe nëse nuk plotësojnë kushtet për pension, duhet përshëndetur. Pensionet sociale, apo ndihma ekonomike për ata që kanë mbushur moshën e pensionit, si një praktikë e provuar në vende shumë më të zhvilluara se ne, si në Angli apo Suedi, do ta vendosin skemën e pensioneve në një terren më të favorshëm, por do t’u vijë edhe më mirë në ndihmë të gjithë atyre që nuk mund të përfitojnë pension apo përfitojnë thërrime pensioni dhe ndihen të braktisur.

4. Thellimi i parazitizmit të skemës

Skema aktuale e pensioneve, ka ecur në drejtim të kundërt me nxitjen e pagimit të kontributeve. Nuk është fjala vetëm për parimin bazë “pay as you go”, por parazitizmi i skemës së pensioneve është thelluar edhe për shkaqe të tjera. Kështu, pavarësisht nga raporti mes pagës minimale dhe maksimale mbi të cilin llogaritet kontributi, raporti i pensionit minimal me pensionin maksimal është 1 me 2.  Ky është një tregues i vjetër sa edhe skema aktuale e pensioneve, dhe pengon interesin për të paguar sa më shumë kontribute tek personat me paga mbi mesataren, sepse për të përfituar një pension maksimal, do të mjaftonte një pagë shumë më e ultë se paga maksimale. Ne sot ndodhemi në një situatë të tillë kur një person, i cili e ka pagën 100,000 lekë në muaj dhe në raport me këtë pagë, paguan një sasi të caktuar kontributi, dhe një person tjetër me një pagë 40,000 lekë në muaj që paguan shumë më pak contribute. Por  kur ata dalin në pension, masën e pensionit do ta kenë të barabartë. Në këto kushte, ai me pagën 1.000.000 lekë, pse duhet të lerë një sasi më të madhe të pagës së tij, kur ligjërisht kjo sasi nuk shkon për të dhe kontribuesi nuk përfiton asgjë? Një kufizim i tillë është alogjik dhe e vendos skemën e pensionit në kundërshtim me kontributin e dhënë nga përfituesi, duke zbehur tek ai interesin për të kontribuar sa më shumë. Dhe për ta bërë edhe më të dukshëm këtë zbehje të interesit të pagimit të kontributeve, theksojmë se edhe mënyra teknike e llogaritjes së pensionit bëhet e tillë, ku nga tre shifrat që dalin, zgjidhet ajo më e disfavorshmja për përfituesin. Heqja e tavanit të pensionit do të zgjidhte ngërçin që ekziston mes masës së kontributit dhe asaj të pensionit të secilit.

5. Çështja e moshës së 

daljes në pension

E vetmja reformë në skemën e pensioneve,  që të paktën u quajt e tillë, është ajo e vitit 2002, që kishte të bënte me rritjen graduale të moshës së daljes në pension. Kjo reformë përveç shtyrjes në kohë të daljes në pension të personave të ndryshëm nuk dha asnjë efekt pozitiv. Reforma vetëm së shtyu edhe për pak vite falimentimin  e skemës së sigurimeve shoqërore. Prandaj, edhe ideja e hedhur sërish se mund të rritet mosha e pensionit në një apo dy vite, vetëm do të shtyjë në kohë falimentimin e skemës.

6. Reforma e pensioneve duhet të jetë bipartizane

Tani nuk është koha për të gjetur fajtorët e dështimit të skemës së pensioneve. Për të qenë më të drejtë, mund të themi se në dështimin e kësaj skeme kanë pjesën e vet të dy kahet e politikës. Nisur edhe nga ky fakt, por më tepër nga domosdoshmëria shpëtimit të skemës, është koha që edhe opozita të jetë në një linjë me qeverinë. Reformimi që ka nisur të bëhet tani, nuk i shërben vetëm kësaj mazhorance. Ajo është një nevojë dhe një sfidë urgjente që na shërben të gjithëve. Prandaj kërkon konsensusin e të gjithëve: qeverisë dhe opozitës, punëdhënësve dhe punëmarrësve, kontribuesve dhe përfituesve, të moshuarve dhë të rinjve./Dita

 imazhe shqip

*     *     *

A do të ulen pensionet?

Nga Irena Beqiraj

Dëgjojmë shpesh për reformën strukturore që duhet të ndërmarrë Qeveria për pensionet. Ndoshta për një publik të gjerë dhe jo ekspert në fushën ekonomike, ka lindur pyetja por çfarë nuk funksionon në sistemin aktual të pensioneve dhe çfarë reformash priten të ndërmerren? Të gjithë e dimë që sistemi i sotëm i sigurimeve Shoqërore mbështetet në financimin e pensioneve nga kontributet e sigurimeve shoqërore që paguajnë jo vetëm punëmarresit, por edhe punëdhësit. Ky sistem e ka origjinën e tij që në Shekullin e 19 –të dhe për herë të parë është vënë në jetë nga politikani Otto Von Bismark. Ky sistem i quajtur “Pay as you go” shkurt Paygo është shumë popullor në thelb, por nuk ka një lidhje direkte midis asaj që individi kontribuon sot dhe asaj që do të përfitojë nesër si pension.

Kohët kanë ndryshuar…

Por kohët kanë ndryshuar që nga periudha e Bismarkut, po ashtu dhe karakteristikat demografike. Njerëzit jetojnë më gjatë si dhe është vërtetuar katercipërisht që zhvillimi ekonomik shoqërohet me një rënie në normën e rritjes së popullsisë. Ndërkohë Shqipëria ka edhe një fenonem tjetër, punën në të zezë (jo e deklaruar në sigurimet shoqërore), dhe ajo gri (deklarime më të ulëta të rrogave për efekt pagesash më të ulëta të sigurimeve) e cila zë rreth 35% të tregut të punës. Raporti i kontributeve është rreth 4.7% e GDP ndërkohë që në vendet e rajonit kjo shifër është rreth 8-10% e GDP. Shqipëria ka sot rreth 579,904 pensionistë që përfaqësojnë rreth 20% të shoqërisë, ndërkohë që ka rreth 450,000 pagues të kontributeve shoqërore. Aktualisht me kontributet e sigurimeve shoqërore të mbledhura nuk paguhen dot pensionet. Aktualisht pensionet krijonë një deficit prej 35 miliardë lekë. Kjo diferencë do të vazhdojë të rritet, nëse nuk punojmë intensivisht për të rritur kontributet në sigurimet shoqërore duke formalizuar tregun e punës dhe në të njëjtën kohë nuk mendohet realisht si do të reformohet ky sistem. Nëse vazhdojmë dhe i kërkojmë qeverisë të rrisë pensionet në kurriz të borxhit brezat që vijnë mund të jenë edhe me të varfër në kohën e pensionit, se pensionistët sot.

3  shtylla sipas të huajve

Një sistem i përshtatshëm pensionesh, sipas Bankës Botërore, duhet të mbështetet në 3 shtylla. Shtylla e parë është sistemi aktual PAYGO.

Shtylla e dytë janë pensionet e detyruara private, ku individi paguan një përqindje kontributi të detyrueshme mbi pagën në atë që quhen llogari indidividuale e pensionit, e cila nuk menaxhohet nga shteti, por nga kompani private adminstrimi. Në llogaritë individuale të pensionit vendoset një lidhje direkte midis kontributeve të individit dhe pensionit, dhe fondet që grumbullohen në këto llogari duhet absolutisht të investohen per të përfituar nga fuqia e madhe e investimit.

Shtylla e tretë, pensionet private vullnetare, ku individë vullnetarisht mund të paguajnë kontribute në shoqëritë privatë të pensionit. Aktualisht në Shqipëri përveç shtyllës së parë kemi dhe shtyllën e tretë, fondet vullnetare private të pensionit.

Duke qenë se aktualisht pensionet tejkalojnë kontributet e mbledhuara nga Sigurimet Shoqërore, dilema që shtohet është gjetja e një mënyrë për të kuruar deficitin që krijohet në buxhet nga “plakja demografike”. Në pikëvështrimin tim përpara kemi dy alternativa; ose do të vazhdojmë më sistemin aktual, por do të duhet të bëjmë ndryshime parametrike thelbësore të tij, apo ka ardhur  koha të prezantojmë shtyllën e dytë, e cila e thënë ndryshe nuk është gjë tjetër veçse “privatizim i pjesshëm” i sistemit të pensioneve.

Ulje pensionesh? E papranueshme

Ndryshimet parametrike të sistemit aktual konsistojnë në: 1) uljen e pensioneve që aktualisht fitohen, 2) rritjen e moshën e pensionit, 3) rritjen e kontributeve në sigurimet shoqërore. Ulja e pensioneve është e papranueshme sepse pensionet janë tanimë shumë të ulëta dhe pensionistët jetojë thuajse në kufirin e varfërisë.

Kuptohet që dy parametrat e tjerë janë vendime të vështira jo vetëm ekonomikisht por edhe politikisht, pasi “cenojnë” interesat e atyre që aktualisht paguajnë kontributet, të cilët janë edhe votues. Në të njëjtën kohë duke qënë se ndryshimet ekonomike dhe demografike janë shumë dinamike do të duhet të bëjmë ndryshime prametrike të herëpashershme (afat mesme) duke krijuar luhatshmëri në të tre parametrat, gjë që rrit pasigurinë në të ardhmen.

Prezantimi i shtyllës së dytë eshtë aspekti më i spikatur dhe më i diskutueshëm. Disa nga vendet e rajonit kanë zgjedhur “të heqin dorë” nga 1/4 deri në 1/3 e normës së kontributeve të detyrueshme të pensioneve duke i lenë ato të menaxhohen privatisht, duke zëvendësuar kështu një sistem unitar publik me një kombinim të sistemit publik me sistemin privat të menaxhimit të pensioneve. Në Shqipëri propozohet nga Banka Botërore që 21.5 % e kontributit që punëmarrësit dhe punëdhënësit paguajnë, të shkojnë në sistemin publik të pensioneve dhe 3% e kontributeve të menaxhohet në llogari individuale pensioni. Vendet e rajonit e kanë bëre këtë gjë shumë gradualisht, duke transferuar një pjesë të madhe të kotributeve të sigurimeve në skemat private.

  

Pensionet

Rumania ka aplikuar skemat private të pensionit për herë të parë në vitin 2008 duke filluar me një normë kontributi të detyrueshëm 2% dhe pritet në 2014 kjo normë të jetë 6%.

Efektet pozitive që ka kjo skemë vijnë nga fakti që një pjesë e pagesës se pensionit realizohet jo thjesht nga kontributi por nga investimi i kontributit. Ndërkohë që me sistemin aktual nuk kemi asnjë investim të kontributeve. Ndërkohë me kalimin e viteve kalohet një pjesë e barrës së përballimit të kostove të pensionit nga shteti tek llogaritë private të pensionit. Në disa vende është konsideruar si një nxitëse e formalizimit të tregut të punës pasi kontributet e individit në llogaritë individuale lidhen direkt me pensionin e ardhshëm.

Në skema private?

Në disa vende këto skema kanë ofruar fleksibilitetin e tërheqjeve të parakohshme apo kalimin e shumave të akumuluara tek pasardhësit në rast vdekjeje.

Prezantimi i një sistemi mix në vendet e rajonit ka treguar se kalimi i një pjese të kontributeve shoqërore në skema private shoqërohet me ato që quhen kosto të kalimit apo të trasferimit. Këto skema do të duhet të akumulojnë për 25- 40 vjet që të fillojnë të japin benefitet e tyre. Ndërkohë që pensionet në këtë faze duhet të mbulohen tërësht nga sistemi publik i pensioneve. Nga studimet e bëra në vitin 2010 këto kosto do të shoqëronin ekonominë serbe për 40 vjet. Në rastin e Sllovakisë për gati 30 vjet (studimi, Melichercik dhe Ungvarsky (2004), për Hungarinë koston e kalimit do të zgjasnin për 50 vjet studimi Orban dhe Palotai (2005) .

Një element tjetër shumë i rëndësishëm në suksesin e skemës së detyruar private është mundësia e investimit të këtyre fondeve. Ndërkohë që sistemi aktual mbështetet vetëm në burimin të ardhurave që vijnë nga puna. Një sistem që përfshijnë edhe shtyllën e dytë ka dy burime te ardhurash; punën dhe kthimin nga investimi.

Duke qenë se vendet e rajonit si edhe Shqipëria kanë tregje të pa zhvilluara kapitali, mundësia e investimit të tyre mbeten bonot afatgjata të qeverisë, që zënë gati 60% të portofolit, dhe depozitat bankare. Në pëgjithësi ka një skepticizëm për investime në letra më vlerë të huaja për shkak të riskut të kurseve të këmbimit.

Empirikisht një normë e mirë reale e kthimit nga investimi i këtyre fondeve do të ishte 1,8% mbi rritjen e GDP, por fakti i mungesës së tregjeve të ogranizuara dhe rrjedhimisht i mundësive të investimit bën që kthimi nga investimet i këtyre fondeve të jetë dhe të vazhdojë të jetë i ulët në të gjithë vendet e rajonit. Kjo skemë që të ketë sukses duhet të shoqërohet edhe me zvillimin e bursës dhe tregut të kapitaleve.

 

Nevoja e një ‘Administratori’?

Që shtylla e dytë të këtë sukses është shumë e rëndësishme menaxhimi i fondeve në mënyrë trasparente dhe të sigurt, nga sektori privat. Pra lind nevoja i krijimit “të administratorit të fondeve te pensionit” i cilët duhet të mbikëqyret nga organet shtetërore në mënyrë të ndershme dhe të sigurt. Ky drejtim dhe supervizim, ka nevojë për njerëz të depolitizuar, të kualifikuar por duhet thënë dhe te mirëpaguar. Qeniet njerëzore janë pothuajse unike në aftësinë e tyre për të mësuar nga eksperienca e të tjerëve, por gjithë kohën janë shquar për një mosdashje të dukshme për ta bërë ketë.

Reforma e pensioneve është shumë sfiduese, nuk mund të realizohet apo të merren frytet brenda një mandati apo dy. Do të duhen dekada për të parë efektet e saj. Kostot gjithashtu janë të larta. Duhet të dimë që Sigurimet Shoqërore janë programi i vetëm shtetëror nga i cili çdo qeveri do ta kishte të vështirë të heq dorë qoftë dhe pjesërisht. Aq më e vështirë bëhet kjo vendimmarrje në kushtet të vështira ekonomike. Si çdo reformë ekonomike ka përfitime dhe kosto, të cilat shpërndahen në mënyrë të pabarabartë ndërmjet gjeneratave.

Reformat e pensioneve nuk është alternativë politike afatshkurtër, por sistem ekonomik afat gjatë i cili duhet  ndërtuar dhe dizenjuar me kujdes për të pasur sukses. Ndërkohë duhet shumë durim për të vjelur rezultatet. Nëse ky sistem ndërtohet, pranohet apo kundërshtohet thjesht për qëllime afatshkurtra politike nuk do te kemi kurrë reformë reale në sistemin e pensioneve. Shoqëria shqiptare dhe qeveritë duhet të shmangin një herë e mirë impulsin e të menduarit sot për sot dhe në emër të rrugës më të lehtë të harxhojmë edhe burimet e së nesërmes. Demokracia duhet të funksionojë për të gjitha gjeneratat, dhe jo të bëhet një fantazmë e paaftë për të paguar nesër./Dita

imazhe shqip

*   *   *  

Shqipëria ngjan

si të ketë qenë 

në luftë për 23 vjet rresht!!

Nga Roland Qafoku - Emisioni Debat 

imazhe shqip

Në 23 vjet Shqipëria ngjan si të ketë qenë në luftë. Janë 6259 persona që janë vrarë nga armët e zjarrit dhe armët e ftohta në ngjarje nga më të ndryshmet në të gjithë vendin duke treguar se humbja e jetës në Shqipëri bëhet me një lehtësi që nuk gjen model të dytë në botë. Në një insert gjatë emisionit DEBATI NE CHANNEL ONE të së enjtes ku u diskutua situate kriminale, solla nga arkivi personal në formë tabele të gjitha vrasjet vit pas vitit në 365 ditë për 23 vjet rresht. Ato nisin që nga viti 1990, vit kur u rrëzua sistemi komunist e deri në vitin 2013 që sapo lamë pas. Nuk ka rëndësi kush ka qenë në pushtet, të majtët apo të djathët. Nuk ka fare rëndësi kush ka qenë kryeministër Sali Berisha, Fatos Nano apo Edi Rama. Ajo që është e rëndë të thuhet është statistika me shifra që me një mesatare rezulton të jenë vrarë mbi 272 persona në çdo vit kalendarik. Viti me më shumë vrasje është1997 me 1542 persona të vrarë, ndërsa ai me më pak të vrarë është viti 2006 me 87 persona të vrarë.  Duhet theksuar se në këtë tabelë nuk janë të përfshirë tragjeditë dhe aksidentet e të gjitha llojeve.

Vrasjet vit pas viti në Shqipëri 

1990-2013

Viti 1990/205 të vrarë

Viti 1991/205 të vrarë

Viti 1992/251 të vrarë

Viti 1993/268 të vrarë

Viti 1994/265 të vrarë

Viti 1995/210 të vrarë

Viti 1996/248 të vrarë

Viti 1997/1542 të vrarë

Viti 1998/573 të vrarë

Viti 1999/496 të vrarë

Viti 2000/275 të vrarë

Viti 2001/208 të vrarë

Viti  2002/179 të vrarë

Viti 2003/144 të vrarë

Viti 2004/119 të vrarë

Viti 2005/131 të vrarë

Viti 2006/87 të vrarë

Viti 2007/103 të vrarë

Viti 2008/88 të vrarë

Viti 2009/82 të vrarë

Viti 2010/118 të vrarë

VITI 2011/124 të vrarë

VITI 2012/125 të vrarë

VITI 2013/120 të vrarë (e pazyrtarizuar)

GJITHSEJ 6259 persona të vrarë në 23 vjet

 imazhe shqip

*     *     *

Kush ngjan më heroike:

elektrifikimi apo pagesa e energjisë?!

Nga Ermir Hoxha

Mjaft të vështrohen me kujdes gjithë ato shtylla gjigante elektrike majë malesh për të kuptuar se ç`punë prej herkulësh kanë bërë ata mijra shqiptarë barktharë në komunizëm, që me hir apo me pahir, e bën një gjë të hajrit për këtë vend. Ndërsa sot, jemi në një situatë që faqja më heroike që mund të shkruajë Shqipëria, është ardhja e ditës që energjia të paguhet qindarkë më qindarkë, si “Çeçua”, me hir ose pahir.

imazhe shqip

Qeveria po tenton fazën tjetër të bastit të saj për rindërtimin e shtetit: asaj për t`i detyruar më në fund shqiptarët që mos ikin turpshëm pa paguar, si cubat, nga dyqani ku shkojnë të marrin energji. Sado ta urrejmë komunizmin, kur shohim ca punë të mëdha, të frytshme për çdo kohë, siç janë hidroçentralet apo ato mijra tonelata hekuri të ngulura si shtylla tensioni në terrene gati të pamundura, çoç ndjen një gudulisje krenarie për ata burra e gra të vuajtur që dërmuan kocka e gjymtyrë duke i mbajtur në krah si skllevër të antikitetit.

Dhe në një tjetër kohë si kjo e jona, sfida duket se është më e vështirë, edhe pse nuk ka të bëjë me aso cfilitjesh të paimagjinueshme.  Ajo është sfidë me moralin, në mos me frikën ndaj shtetit; me moralin që të thotë mos ik pa paguar kur e merr diçka në një dyqan, pasi kjo është vjedhje. Ka ardhur koha, që çdo gjë që mund të lëvizë për mirë në këtë vend, ta shohësh si diçka të pazakontë, heroike, qiellore./Dita

imazhe shqip

*    *    * 

Portokalli

Aktorët e “Portokallisë” të zhveshur në -22 gradë!

Aktorët e shout humoristik Portokalli janë parë në… Shtetet e Bashkuara të Amerikës, më saktë në Detroit.

Deri këtu nuk ka asgjë të çuditshme, por këta të fundit së bashku me disa miq të tyre kanë arritur që gjysmë të zhveshur të pozojnë për aparatin fotografik. Një pjesë e mirë e SHBA-ve janë përfshirë këto ditë nga i ftohti ekstrem. Doni të dini sa kanë qenë temperaturat gjatë shkrepjes së fotografisë? -22 gradë celsius…!

Marrë nga Facebook Spy –  DITA

imazhe shqip

*   *   *