Kush e goditi Edi Ramën në janar 1997? Dëshmia e Izet Haxhisë një vit më parë

Nga Mira Kazhani

Nikollë Lesi, ish-botues i gazetës Koha Jonë ka shkruar kujtimet e tij, ku ndër të tjera përmend edhe rrahjen e Edi Ramës, 19 vjet më parë.

Disa portale kanë botuar sot këto kujtime shoqëruar me foto.

“Sapo kishim mbaruar gazetën dhe po e dërgonim në shtypshkronjë, kur na njoftuan se kanë goditur Edi Ramën dhe ndodhej në gjendje kritike në Spitalin 2. Me Ben Blushin dhe Martin Lekën vrapuam tek krevati ku dergjej Rama i larë në gjak” – shkruan Lesi.

Pas botimeve të sotme ka reaguar edhe ish-Presidenti i ngjarjeve tragjike të 97-s, Berisha.

Ky e ka quajtur rrahjen e Edi Ramës “krim pasioni”.

Kjo temë është hapur edhe një vit më parë në shkurtin e 2015-s gjatë disa replikave në një seancë të Parlamentit.

Replikat erdhën pas një interviste të Ramës në mediat italiane, ku ai tha që u godit nga SHIK-u në janar 1997 ndërsa ishte duke kryesuar përgatitjet e një peticioni për largimin e Berishës.

Edhe një vit më parë Berisha e quajti rrahjen e kryeministrit të sotëm, atëherë piktor kritik i sapokthyer nga Franca, “krim pasioni”.

DITA intervistoi atë kohë të akuzuarin për ngjarjen, ish-truprojen e Berishës, Izet Haxhia.

Në linjë telefonike ai u pyet nga gazetarja Mira Kazhani për ngjarjen.

Ja biseda e botuar në DITA në 20 shkurt 2015:

Mira Kazhani: Izet, në Tiranë është kthyer në vëmendja plagosja e Edi Ramës në vitin 1997. Gjatë një interviste për një televizion italian, ka qenë vetë Rama që e ka sjellë ndërmend. Nga foltorja e parlamentit Berisha ka reaguar duke thënë se rrahja ka qenë krim pasioni. Jeni ju në dijeni çfarë ka ngjarë atëherë? Kush po thotë të vërtetën, Edi Rama apo Sali Berisha?

Lajmi në Koha Jonë, 19 vjet më parë

Izet Haxhia: Në 1996 Rama ishte nga publicistët më të ashpër të Berishës. Shkruante vazhdimisht për Saliun duke e akuzuar si Kalin e Trojës në Lëvizjen e Dhjetorit. Në fakt Berisha që në fillimet e Lëvizjes nuk e ka dashur afër Ramën, kishte një lloj alergjie ndaj atij, nuk e donte afër në asnjë rrethanë. Lajmin e rrahjes së tij barbare unë e kam mësuar fillimisht përmes një prokurori që ka qenë dikur shoqërues i Alfred Serreqit. Emrin e ka Azem. Mund të pyetet edhe ai, se është marrë me këtë çështje.

Mira Kazhani: Çfarë të tha prokurori?

Izet Haxhia: Më tha se Rama më akuzonte mua për masakrimin e tij. Unë i thashë që nuk ishte e vërtetë dhe se nuk kisha dorë në atë ngjarje. E kam thënë dhe në intervistën e parë me ju, që unë jam akuzuar padrejtësisht për këtë. Rama është rrahur nga 4 pjesëtarë të grupit operativ të SHIK me drejtues Arjan Çengon. Në këtë grup prej 4 anëtarësh ka qenë një person nga Tropoja, një nga Mirdita dhe dy të tjerë nga Dibra. Gjithçka po ju them më është pohuar nga kryesuesi i këtij grupi, Arjan Çengo. Ma ka thënë me gojën e vet, besoj në pranverën e 1997-s.

Mira Kazhani: Çfarë ju ka pohuar konkretisht, pse është goditur Rama?

Izet Haxhia: Kur e kam pyetur për arsyen e rrahjes së Ramës, më ka thënë se e kanë bërë me urdhër të shefit të tyre, Gazidedes. Kush e ka njohur Gazideden, e di që ai nuk bëntë asgjë pa urdhër të Berishës.

Mira Kazhani: Është tentuar eleminimi fizik i Ramës apo urdhri ishte vetëm për ta rrahur dhe frikësuar?

Izet Haxhia: Leva nuk dihet si të kap. Për fat ai shpëtoi.

Mira Kazhani: Si funksiononte kjo? Jepeshin urdhra me gojë për të rrahur njerëz? Dua të di, kështu funksiononte me të gjithë kundërshtarët?

Izet Haxhia: Nuk ka qenë vetëm Rama, ka patur edhe raste të tjera. Po këta persona në 1997 kanë zënë pritë një javë rresht në Qafë Koshovicë për të vrarë Skënder Gjinushin që ndodhej në Vlorë. Po ky grup ka patur urdhër për të bastisur shtëpinë e Arben Imamit dhe për ta masakruar atë me urdhër të shefit të madh, Berishës. Kjo ka ndodhur kur Arben Imami ishte kthyer nga revoltat e jugut. Kam qenë unë që i kam penguar ata persona dhe sot mund të them që Arben Imami më ka borxh jetën. Janë edhe disa të tjerë që i kam ndihmuar, sot s’po i përmend.

Mira Kazhani: Po pse Berisha ka përmendur krim pasioni? A bëni ndonjë lidhje ju?

Izet Haxhia (qesh): Po si duket, Berisha e ngatërron me heroin e tij pas vdekjes, Hajdarin, që kryente përdhunime të femrave të cilat i shkonin për ndihmë në kërkim të punësimit. Njoh personalisht dy femra nga Tropoja që kanë qenë viktima të përdhunimit të Hajdarit. Ndoshta e ngatërron me këshilltarin e tij të atëhershëm Genc Pollon, që përdorte zyrat e Presidencës si dhoma pasioni me ndonjë këshilltare ekonomike të Berishës.

Por për këtë që më pyetët një gjë jua garantoj pa asnjë mëdyshje. Edi Rama është rrahur nga pjesëtarë të SHIK me urdhër të Gazidedes e të Berishës.

*     *     *

Kur Kadarenë e propozova për President në vitin 92

Nga Moikom Zeqo

(Ribotim pas 25 vitesh, në prag të 80 vjetorit të shkrimtarit)

Kadareja nuk është një emër i thjeshtë.

Është një nga formulat autentike të letërsisë-shpirtit të kombit.

Domethënë kjo materie është kryemesazhi.

Sepse për të dhe për të gjithë ne janë të pashlyeshme fjalët “In hoc singo vinces” (“me këtë shenjë do të fitosh”).

Në kalendarin biografik të Kadaresë 28 janari na kujton ditën e lindjes së një fëmije në Gjirokastër, 55 vjet më parë.

Për të do të qe kuptimplotë vargu i Virgjilit “Incipe parve pauer” (“Djalë i vogël fillo”).

Ky djalë me një talent të pazakontë do të dilte nga rroba e ngurtë e Qytetit të Jugut, për të fituar përmasat e një Guliveri të letërsisë moderne shqiptare, i guximshëm, sfidues, i shqetësuar, gjithmonë përtëritës.

Liliputët vërtiten, shajnë, pështyjnë, shpallin se Guliveri nuk ekziston, se përmasat e tij janë të kundërta, se përkundrazi mediokriteti është vlera supreme e botës etj. Ky duel, ndonëse grotesk, sot është bërë i dukshëm dhe në faqet e shtypit të politizuar të “jelloë press”-it.

Kështu, ekzili i Kadaresë në Francë (tetor 1990) është cilësuar si vërtetim i një “sllavofilie” fantaziste, kurse autori i këtyre radhëve, ngaqë shkroi e botoi një esse për Kadarenë, u anatemua si “agjent sllav”!?

Duhet të mos habitemi. Por duhet të mësojmë për të analizuar saktësisht.

Jam i bindur: në asfaltet e Shanz Elizesë e në Monparnas të Parisit Kadareja pengohet papushim.

Janë gurët e kalldrëmeve të Gjirokastrës, që dalin për një çast nga thellësitë e rrugëve e zhduken përsëri.

Janë gurët e origjinës.

Litografia e imagjinatës.

* * *

Arti i fjalës shqipe.

Në fillim qe gjuha e artikulluar. Domethënë e njerizuar. Pastaj arti i saj monumental. I paasgjësueshëm. I gjallë, sepse populli që e ka krijuar është përjetësisht i gjallë.

Arti i fjalës shqipe, i përpunuar në mënyrë më speciale në laboratorët e shkrimtarëve emblematikë të shqipes, të cilët përbëjnë shtyllat mbajtëse të Panteonit të letërsisë sonë kombëtare.

Buzuku si demiurgu i parë i shqipes së shkruar tregoi mundësitë e pakufishme të gjuhës sonë të stërlashtë, për të krijuar monumentet letrare. Qe Fillimi i Fillimeve!

Pa, dyshim, që Barleti qe i pari shkrimtar shqiptar i shprehjes universale latine i dimensionit botëror.

Kryeveprat e tij u përkthyen në të gjitha gjuhët evropiane, duke krijuar kështu ekuivalentët gjuhësorë për të transmetuar, për të konvertuar shpirtin dhe aspiratat e popullit tonë në kulturën e komunitetit të popujve.

Shkrimtarë të tjerë si Pjetër Bogdani, Frang Bardhi, De Rada, Naim Frashëri, Serembe, Faik Konica, Ndre Mjedja, Gjergj Fishta, Fan Noli, Lasgush Poradeci dhe sidomos Migjeni i madh do ta lartësonin, do ta dritësonin në mënyrë të mrekullueshme Fjalën Shqipe.

Por në mesin e shekullit të 20-të shkrimtari, i cili do të arrinte kuota sipërore qe Ismail Kadareja. Një moshë njeriu e mbushur  me një krijimtari të klasit të parë. Talent i rrallë, stilist i shkëlqyer, që ka pasuruar jo vetëm pluralitetin e stileve të letërsisë shqipe, por edhe të asaj ballkanike e europiane.

Ai ka synuar të konstruktojë si pakkush universin shpirtëror të homo albanicus.

Është fjala për botën gjenuine shqiptare të shekujve, të qëndresës së saj të pashembullt për të mbijetuar.

Kjo është kryetema e krijimtarisë kadarejane. Kjo krijimtari rrezaton fuqi emancipuese  për kombin shqiptar. Për tërë shqiptarët në botë.

Ajo më shumë se kurrë përfaqëson mrekullinë e artit të fjalës si simbol i madh uniteti.

Emancipimi i veprës së Kadaresë synon emancipimin për motivet kryesore të jetës shqiptare. Emancipim i pamohueshëm. Veprues dhe i gjithëgjendshëm.

Vepra e Kadaresë është frymëzuar nga historia dhe mitet e kombit.

Ajo synon të jetë vetë një lloj miti artistik, forca e të cilit hap horizonte, ndërgjegjëson, frymëzon.

Njeriu i emancipuar shqiptar, njeriu bashkëkohor dhe ai i së ardhmes do të mësojnë te kjo vepër dhe mesazhet e kombit.

Objektivisht krijimtaria e Kadaresë është e lidhur me epokën e Shqipërisë që nis mbas vitit 1944. Është e lidhur me eshtrat, nervat, muskujt dhe gjakun e Atdheut të tij. Vetëm në këtë mënyrë ajo ka siguruar identitetin. Vetëm në këtë mënyrë ajo ka mundur që të bëhet universale.

Sot vepra e këtij shkrimtari shqiptar është ndërkombëtarizuar. Përkthimet në gjuhë të huaja janë ekuivalenca të domosdoshme.

Por më e rëndësishme në këtë konvertim kulturor ndërkombëtar janë arti kadarejan, idetë dhe mesazhet tronditëse dhe të mëdha që ai shpërndan.

Fjala shqipe e Kadaresë do të luajë rolin e saj te brezat.

Dhe brezat do dinë ta vlerësojnë përherë atë.

***

  

Libri  në prozë i Kadaresë “Ëndërr Mashtruese” është një antologji kohërash e personazhesh, në skajime ngjarjesh të thekshme e të pazakonta. Ky libër shpjegon ëndrrat dhe fantazmat e ideve të autorit, simbole të kohës, që e jetojmë gjithë drithërima të vetëkuptueshme. Në këtë libër Kadareja ngjason deri diku me homologun e tij, shkrimtarin gjenial argjentinas Horhe Luis Borhes. Kjo jo vetëm nga maniera, diçka edhe nga tematika, por sidomos nga ironia. Tipike për këtë lidhje konceptuale janë tregimet “Nata e sfinksit”, “Muri kinez”, si dhe “Ur libri”. Simboli i prozës së Borhesit, pikërisht ylli Alef, ku mund të shikosh njëherësh makrokozmosin e mikrokozmosin edhe në prozën e Kadaresë është i pranishëm, i shumëfishuar në simbole të ndeshjes fatale midis Lindjes dhe Perëndimit, midis lirisë, midis të vërtetës dhe gënjeshtrës së sofistikuar, midis Njeriut dhe Diktaturës. Kjo optikë është e plotëfuqishme te novelat “Ndërtimi i piramidës së Keopsit”, si dhe te “Qorrfermani”, ku mitet e lashta të historisë janë shpirtëzuar e nxjerrë në dritë nga një “llambë Aladini”, për të bërë të prekshme të fshehtat e ferrit të brendshëm të njeriut dhe të shteteve totalitare. Deri sot, për herë të parë në letërsinë shqipe (por rrallë edhe në Ballkan) është arritur ky mesazh artistikisht. Kjo është diçka e re për kulturën tonë. Në Ballkan do të përmendja dy shkrimtarë të mëdhenj antitotalitarë: Milan Kunderën, si dhe Danillo Kishin, i pari me romanin “Shakaja”, botimi i të cilit në Francë e tronditi jashtëzakonisht Aragonin, dhe i dyti me “Enciklopedinë e të vdekurve”, që i dhanë letërsinë botërore me cilësi të lartë një substancë të re; atë të vdekjeve të sistemeve totalitare e moniste, (në thelb të dogmatizuara e groteske).

Nuk janë politikanët që e bëjnë Shqipërinë (nuk dua ta mohoj rolin e politikanëve atdhetarë të vërtetë!) por shkrimtarët, këta demiurgë të ndërgjegjes kombëtare dhe të botës e universit human. Sot do te na duhej Kadareja më shumë se kurrë si pararojë e si prapavijë e aksioneve të ndershme politike të demokracisë. Qëndrimi i këtij shkrimtari mbi partitë për të mirën e kombit do te ishte nje domosdoshmëri.

Në klimën e tmerrshme të alibive e të ekseseve politike vepra kadarejane orienton. Te prozat e “Ëndrrës Mashtruese” buron akthi sokratik ekzistencial. Kadareja anatomizon diktaturën si koncept e praktikë në rrafsh universal. Gabriel Markesi në “Vjeshtën e Patriarkut” bën një afreskë tronditëse. Kadareja me mjetet e veta të laboratorit mendor na ofron metafora e një mitologji intelektuale për këtë çështje thelbësore të shekullit tonë. Arti lind si kundërfigurë e krimit, ndaj jo rastësisht Kadareja është mahnitur nga Eskili e Shekspiri, por ai ngrihet edhe midis epikës dhe satirikës së kohëve, midis Franc Kafkës dhe Migjenit, që prozat eseistike i profeksionuan mjeshtërisht.

Kadareja ka ende shumë për të thënë. Fjala e tij publike për pajtimin e bashkimin kombëtar do te ishte  apelike. S’ka se si të ndodhë ndryshe.

Kadareja është një artist që Arielin e fantazisë së tij krijuese e ka nxjerrë në botë që nga çatitë me plloçat e gurta të vendlindjes.

Për të bërë një Aventurë të Madhe e të Papërsëritshme të Shpirtit.

Sipas Pjerr Lerusë, “artistin nuk e zbulon kërkush përveç vetes. Gjatë shekujve që vijnë ai vetëm i plotëson veprat e veta. Ai vdes pa pasardhës”.

Kjo është e vërtetë.

Origjinaliteti i një talenti të rrallë nuk përsëritet kurrë.

Por talenti i shpërthen dimensionet e individualitetit fizik dhe universalizohet, duke u bërë substancë e thelbin kolektiv popullor.

I tillë është Kadareja.

  

Durrës, Janar 1991

POST SCRIPTUM

Po ribotoj mbas 24 vitesh një esse për Kadarenë (është e botuar edhe në librin tim “Paradokset e Demokracisë”, 1994). Eshtë një dëshmi vetiake e kohës-padyshim!

Në 28 janar 2016 Kadare mbush 80 vjeç. Dikur kjo moshë quhej biblike – sot nuk është aspak e tillë.

Me rastin e zgjedhjes në 1992 të  Sali Berishës si President i Republikës, unë si deputet brenda në grupin parlamentar të PS në Kuvend propozova si kandidat alternativ pikërisht Ismail Kadarenë (diskutimi im për këtë subjekt është botuar në shtyp) për të shmangur Berishën.

Por kjo siç dihet fatkeqësisht nuk fuksionoi.

Gjatë këtyre viteve janë shkruar shumë libra për Kadarenë – përgjithësisht edhe në rrafshin politik-ndërsa studimet e thella dhe substancialisht estetike kanë qenë më të pakta – shpresoj  i bindur që në 2016 si viti i Kadaresë do të meditohet akoma më shumë dhe më mjeshtërisht edhe në këtë pikë të epërme.

*     *     *

Berluskoni ngre gishtin e mesit... (video)

“Napoli-Inter? Janë gjëra që ndodhin në fushë. Është e gabuar që ndodhin, por edhe Mancini ka gabuar”. Janë fjalët e Presidentit të Milan, Silvio Berlusconi, për atë që ndodhi në përfundim të takimit Napoli-Inter.

Dhe gjatë këtij takimi, Berluskoni ka treguar edhe një barsoletë me nënën e tij. “Ajo më thoshte gjithmonë se isha më i miri dhe të gjithë më donin. I thoja se jo të gjithë, pasi ka edhe nga ata që nuk më duan. Kur po hyja këtu, kaloi një makinë dhe dikush ma bëri kështu (duke ngritur gishtin e mesit). Mamaja më tha: “Përse mërzitesh? Do të thotë se je njësh!”

Shiko Videon

*    *    *

“The Economist”: Synimet e Turqisë pas ndërtimit të xhamive në Shqipëri

Një mega-xhami po ngrihet në rrugën “George W. Bush” në Tiranë, kryeqytetin shqiptar, në afërsi të parlamentit të vendit. Kur të përfundojë, ajo do të jetë xhamia më e madhe në Ballkan, një në një varg të gjatë të projekteve të tilla financuara nga Turqia. Në vlerësimin e saj, drejtoria e Turqisë i çështjeve fetare, i njohur si Diyanet, ka ndihmuar në ndërtimin e mbi 100 xhamive dhe shkollave ​​në 25 vende. Në Bosnjë, Kosovë, Filipine dhe Somali ky institucion ka rindërtuar vendet islamike të dëmtuara nga lufta dhe fatkeqësitë natyrore. Në Gaza është duke rindërtuar xhamitë e shkatërruara nga operacionet ushtarake izraelite në vitin 2014. Vetëm projektet aktuale pritet të kushtojnë mbi 200 milion dollarë. “Të gjitha paratë vijnë nga donacione private”, - këmbëngul Mazhar Bilgin, një zyrtar i lartë i Diyanet.

Kritikët dyshojnë se Presidenti i Turqisë, Rexhep Tajip Erdogan është duke vendosur me këto veprime një ringjallje të trashëgimisë së Perandorisë Otomane. Sekularët nacionalistë në Shqipëri, vend i cili ishte rreptësisht ateist nën komunizëm, stepen kur shohin se parlamenti i tyre do të ngjajë mjaft i vogël nga xhamia që ngrihet pranë ndërsa urbanistët ankohen për formën "McOttoman" të projektit.

Por shumica e shqiptarëve janë të këndshëm. Ndërsa qeveritë post-komuniste lejuan katolikët dhe të krishterët ortodoksë të ndërtojnë katedralet në Tiranë, myslimanët u lanë jashtë në të ftohtë. Besimtarët e kanë gjetur rregullisht veten duke u lutur jashtë, duke u dridhur jashtë një xhamie të vogël të shekullit të 19-të qytetit. Nuk është e qartë pse qeveria e Shqipërisë ka pritur deri në vitin 2013 për të miratuar një të re.

Roli i Turqisë në islamin shqiptar shkon përtej ndërtimit të xhamive. Gjashtë nga shtatë seminaret islamike të vendit menaxhohen nga fondacione të lidhura me komunitetin Gylen. Agjencia e Zhvillimit të Turqisë, TIKA, ka përfunduar 248 projekte në Shqipëri. Përveç ndihmës fiskale, shumë shqiptarë e mirëpresin ndikimin e Turqisë si një kundërpeshë ndaj përhapjes së militantizmit islamik. Sipas myftiut të Tiranës, Ylli Gurra, deri tani 150 shtetas shqiptarë janë bashkuar Shtetit Islamik (IS) si xhihadistë në Siri. Ai fajëson fonacionet salafiste nga monarkitë e Gjirit që u derdhën në rajon në vitet 1990. (Shumë prej tyre u dëbuan pas sulmeve të 11 shtatorit.) Z. Gurra thotë se shumica e muslimanëve shqiptarë refuzojnë radikalizmin e tillë: "Ata kanë më shumë prirje për Islamin turk"

Në të vërtetë, muslimanët në Shqipëri janë shumë më pak të devotshëm dhe më pro-perëndimore se sa bashkëfetarët e tyre turq. Ndërkohë, në terrenin fetar të Turqisë ka një konflikt të brendshëm. Partia e Zhvillimit (AK) që dikur ka punuar krah për krah me lëvizjen Gylen është prishur. E gjithë kjo ndryshoi dy vjet më parë, kur AK nisur një hakmarrje kundër lëvizjes, duke e akuzuar atë se ka orkestruar një skandal korrupsioni që kishte prekur figura të larta të qeverisë. Burokratë gulenistë u dërguan prapa hekurave.

Gjatë 2015-ës në vizitën në Shqipëri për ceremoninë e përurimit të xhamisë së re, Erdogan u kërkoi mikpritësve të tij për të mbyllur shkollat ​​e drejtuara nga gylenistët. Zyrtarët shqiptarë refuzuan kërkesën. Megjithatë, në Shqipëri dhe në vende të tjera, komunitetet myslimane që përfitojnë nga bujaria turke ende përballen me presione. "Erdogan është duke i detyruar ata që të largohen", thotë Kerem Oktem, një profesor i studimeve turke në Universitetin e Graz.

Diyanet, ndërkohë, e ka zgjeruar programin e saj të xhamive në vendet me lidhje të pakta me historinë osmane. Në vitin 2014 Erdogan tha se Kuba ishte nga populluar nga muslimanët para se të ndotej nga zbulimi i Kristofor Kolombit dhe zbuloi një plan për të ndërtuar një xhami të re atje. Një tjetër xhami është në ndërtim e sipër në Haiti. Ndërtesat e zbavitjeve janë bërë një mjet për transmetimin e  kredencialeve fetare të Turqisë për audiencën myslimane vendase dhe të huaja. Objektivi përfundimtar është "të pretendojmë territore të reja”- thotë zoti Oktem. "Është ideja që Turqia duhet të jetë udhëheqësi i gjithë botës muslimane." /Marrë nga “The Economist”.

*     *     *

Imami i Këlnit: Fajin e kishin femrat, kishin hedhur parfum

Sami Abu-Yusuf has said the victims of the New Years Eve mob sex attacks had themselves to blame because they wore perfume.

Një turmë prej 1 mijë djemsh, me origjinë arabe ose afrikano-veriore, ngacmuan dhe vodhën qindra femra në qendër të qytetit.

Por imami i Këlnit, Sami Abu-Yusuf thotë se fajin e kanë viktimat.

Në një intervistë për televizionin rus, Ren TV, ai tha se femrat i kanë provokuar këto sulme, pasi mes të tjerash ato kishin hedhur edhe parfum.

Imami predikon në xhaminë Al Tahuid.

“Një nga arsyet përse meshkujt myslimanë përdhunojnë ose ngacmojnë femrat vjen për shkak të mënyrës se si vishen ato. Nëse ecni gjysmë-lakuriq ose jeni të parfumosura, ndodhin të tilla gjëra. Është sikur të hedhësh benzinë në zjarr”, tha ai për gazetën Bild

*     *     *

ABBA-t ribashkohen për fansat

Katër pjesëtarët e njërit prej grupeve me të suksesshme komerciale në historinë e muzikës janë bashkuar edhe njëherë, por jo për të kënduar.

Ata janë pjesëtarët e grupit ABBA, i cili u themeluar në vitin 1972 nga katërshja suedeze, Agnetha Faltskog, Bjorn Ulvaeus, Benny Andersson dhe Anni-Frid Lyngstad.

Këngët e tyre hit që janë dëgjuar me miliona herë, fillimisht me kaseta, më pas me disqe e tashmë edhe përmes internetit janë “Mamma Mia”, “Dancing Queen”, “Take a chance on me”, “Money, money, money”, “Knowing me knowing you” dhe “The winners take it all”, "Eagle", "SOS"

Hera e fundit që grupi u bë bashkë (jo për të kënduar edhe njëherë) ishte viti 2008, me rastin e premierës së filmit “Mama Mia”, ku luan e famshmja Maryl Streep.

Agnetha, 65 vjeç, Bjorn 70, Benny 69, dhe Anni-Frid 70, i ribashkoi ceremonia e hapjes së një restoranti të famshëm në kryeqytetin suedez.…dhe ja si duken.

Agnetha Faltskog & Bjorn Ulvaeus

Benny Andersson & Anni-Frid Lyngstad

*     *     *

Në Janarin e pestë pa ndëshkim

Nga Adrian Thano

Jam përpjekur disa herë ta shkruaj historinë e protestuesit që shihet në këtë foto. Ajo është realizuar në 21 janar, në momente- kulm të protestës. Atëkohë e lashë në mes kërkimin sepse njerëzit kishin frikë të flisnin.

Por kam ende të ruajtur një mesazh që zbulon pak nga historia e djalit me flamur që shihet në foto.

Po e sjell  për lexuesit e Ditës, ashtu siç e gjeta sot në arkivë.

Është dërguar në 26 janar 2011 në përgjigje të mesazhit tim për dikë për të cilin më kishin thënë që e njihte djalin e fotos (mund ta ndjeni nëpër rreshta edhe frikën e njerëzve ato ditë):

“…z.Adrian, une personalisht djalin e fotos me flamur nuk e njoh, por eshte i afermi i te njohurit tim. Qe te jem i sinqerte, nuk e di se sa e drejte do te ishte nga ana ime qe te te jepja detaje per te, aq me teper keshtu si po rrotullohen gjerat ne Shqiperi. Mesa degjova nga miku im, ishte shembur ne dru (fraktura neper brinje, ne kemben e djathte dhe ne doren ne te cilen mbante flamurin) por nuk e kishin shoqeruar ne komisariat. E kishin cuar te Nene Tereza e prej andej e kishin nisur per ne shtepi. Mgjth di qe eshte nga Fieri, diku tek 25-26 vjec dhe quhet a Eno a Enea, nuk jam i sigurt per kete. Nje gje qe ndoshta ka vlere te thuhet eshte se ky djali, kur ishte nisur nga Fieri nuk kishte flamur me vehte. Si rrjedhoje duhet t’ia kete marre dikujt tjeter ne mes te katrahures… Nderkohe, per te qene i drejte, e pyeta mikun tim per ndihmen qe me kerkove dhe u tregua disi i rezervuar. Ndoshta kuptohet perse. Nejse, ti shih nese te mjaftojne keto per te ndertuar dicka mbi te. Kalosh mire…”

Ky ishte mesazhi.

Po risjell ndërkohë nga arkiva edhe një kopertinë të 4 viteve më parë (rreth një javë pas ekzekutimeve publike të 21 janarit).

Kopertinë nga Adrian Thano e Jutta Benzenberg, 29 janar 2011

Kopertina që në atë kohë u njoh si “Lotët e Anës” është përgatitur nga unë dhe  fotografja Jutta Benzenberg.

Ka qenë kopertinë e Shekullit, gazetës që kam drejtuar para Ditës, në datën 29 janar, një ditë pas homazheve të tensionuara të 28 janarit.

E risjell thjesht që të mbetet diku si foto; ndoshta Ana, e cila më ka thënë që dëshiron të bëhet juriste do të dojë dikur ta shohë.

5 vite më parë në bulevardin “Dëshmorët e Kombit”, aty ku duhej të ishte vendi më i sigurtë, mes dy “qeverive”, Legjislativit dhe Ekzekutivit, u vranë me urdhër të ish-kryeministrit që më pas fshiu filmimet e brendshme dhe manipuloi provat, 4 njerëz.

Dhjetëra u plagosën, qindra të tjerë u dhunuan në bulevard dhe komisariate.

Nuk thuhet shpesh por Gjykata ka dënuar mbi 100 pjesëmarrës të demonstratës së 21 janarit. Askujt nuk i gjeti armë, dinamit, shishe molotov, çadra pistoletë, i dënoi sepse ashtu kishte dashur urdhëruesi i vrasjeve të 21 janarit.

I dënoi, pasi i torturoi; i torturoi pasi i poshtëroi; i poshtëroi pasi i rrembeu rrugëve.

21 janari i këtij viti po shkon si të tjerët.

Ndoshta Qeveria ka bërë gati ca adete. Ndoshta do bëhet edhe ndonjë manifestim i  rastit, tani më i lirë; do thuhen prapë fjalët që duhen thënë për “zbulimin e së vërtetës” megjithëse ajo dihet.

Të nesërmën sheshi do jetë si gjithnjë, me njerëzit dhe mjetet e zakonshme, shiu dhe era do marë lulet e vendosura një ditë më parë, fjalët e kryeministrit do jenë në faqet e gazetave, edhe tek DITA , familjarët do kthehen në hallet e tyre,  ndoshta dikujt i duhet ende të paguajë vendimet e prapshta të gjykatave, se pushteti edhe të vret, edhe të fyen, edhe të merr paratë.

Pesë vjet pas 21 janarit një grusht vrasësish e bashkëpunëtorësh në vrasje dhe ish-apologjetët e tyre në media vazhdojnë të sfidojnë hapur një shoqëri të tërë.

Ndaj le t’i lemë fare ngushëllimet për fëmijët e viktimave, ndonjë tashmë i vetëvrarë. Më mirë ta mbajmë gojën mbyllur nëse 21 janarët e ardhshëm do të vazhdojnë vijnë si ky. Askush të mos dalë më në rrugë të kujtojë të rënët; le t’ua lëmë kujtimin e tyre vetëm të afërmve.

Sepse nëse ndodh kjo që po ndodh, çdo 21 janar – që ne përkujtojmë viktimat dhe vrasësi na përqeshë i lirë mbi të lirët, – do të thotë që jemi bërë pjesë e krimit nga mosndëshkimi i tij.

Familjarë të Faik Myrtajt, 

Ziver Veizit, Aleks Nikës, Hekuran Dedës

*     *     *

Fati i emigrantëve pa dokumenta në SHBA

Një vendim i pritshëm i Gjykatës së Lartë në SHBA mund të trondisë trashëgiminë politike të Presidentit Barack Obama. Gjykata pritet të vendosë nëse do të pranojë të marrë në konsideratë çështjen ndaj urdhërit ekzekutiv të presidentit që mbron 4 milionë emigrantë nga deportimi. Nëse gjykata nuk e pranon çështjen, presidenti do të humbasë një prej programeve të tij madhore gjatë vitit të tij të fundit në detyrë.

Njerëzit këndojnë përpara godinës së Gjykatës së Lartë ku janë mbledhur nëntë gjykatësit, të cilët do të vendosin nëse do ta pranojnë çështjen për emigracionin. Njerëzit janë mbledhur për të mbrojtur fëmijët e tyre, bashkëshortët, madje edhe veten.

Brenda Barrios erdhi ilegalisht nga Guatemala në SHBA, dymbëdhjetë vite më parë. Djali i saj 3-vjeçar, Kevin, ka lindur këtu.

Së bashku me 4 milionë emigrantë të tjerë pa dokumenta, ata menduan se Presidenti Obama po i mbronte nga deportimi nëpërmjet një urdhëri ekzekutiv të nënshkruar dy vjet më parë. Por, urdhëri është bllokuar nga gjykatat e nivelit të parë. Qeveria e ka apeluar çështjen në Gjykatën Supreme duke shpresuar konsolidimin e trashëgimisë së Presidentin për emigracionin.

“Nuk dua të më deportojnë. Dua të qëndroj këtu. Dua të punoj shumë për të drejtat e mia, si të gjithë njerëzit.”

“Njerëzit nuk mund ta kenë të drejtën të shkelin kufijtë tanë dhe pastaj të qëndrojnë,” thotë Dan Stein, i Federatës për Reformimin e Emigracionit.

“Protestuesit për përpiqen të detyrojnë Presidentit dhe Gjykatën Supreme që t’u lejojnë shkeljen e ligjeve. Por, mënyra amerikane e jetesës ka në thelb drejtësinë e barabartë. Kjo është vetë ëndrra amerikane.”

Republikanët në Kongres janë dakort me zotin Stein dhe kanë kundërshtuar miratimin e reformës për emigracionin. Rrjedhimisht, presidenti demokrat anashkaloi legjislativin dhe miratoi një urdhër ekzekutiv. Urdhëri trajton emigrantët pa historik penal dhe që kanë fëmijë të lindur këtu.

“Kemi ardhur jo thjesht nga dëshpërimi, por sepse ka qenë mënyra jonë e vetme e shpëtimit për të jetuar si qenie njerëzore.”

Nëse gjykata pranon, argumentat do të dëgjohen në muajin prill dhe një vendim do të jepet në qershor, disa muaj përpara përfundimit të mandatit të Presidentit Obama./VOA/

*     *     *

Zbulimi në Arkivat e Vatikanit/ Shkrimi më i vjetër i shqipes, ja ç’shkruhej më 1210

Dr. Musa Ahmeti

Eshtë folur e shkruar, por gjithnjë deri tani në formë të supozimeve, “duhet” të ketë libra, dorëshkrime apo dokumente të shkruara në gjuhën shqipe, të cilat janë më të hershme sesa “Formula e pagëzimit” nga viti 1462 apo nga libri i parë i shtypur në gjuhën shqipe “Meshari” nga viti 1555.

Kërkimet nuk kanë rreshtur, por rezultatet deri tashi kanë munguar. Pothuajse të gjithë studiuesit që merren me kërkime dhe hulumtime shkencore, kishin shënuar Vatikanin, (Bibliotekën Apostolike apo Arkivin Sekret të Vatikanit), si një nga vendet ku do të duhej të ruheshin dokumente apo dorëshkrime të vjetra në gjuhën shqipe. Nuk ishin gabuar ata që kishin menduar kështu.

Një studiues i njohur arbëresh, Nilo Borgja, i cili botoi edhe një studim të mrekullueshëm për “Perikopenë e Ungjillit” nga shek.XIV, me grafema greke e fjalë shqipe, i kishte pohuar gjuhëtarit tonë të famshëm Eqrem Çabejt, se ishte në rrugë të mirë të gjente një dorëshkrim më të vjetër se “Formula e pagëzimit” dhe se “Meshari”. Për fat të keq, Nilo Borgja vdiq, pa arritur të zbulonte dokumentin apo dorëshkimin në fjalë. Një pohim të ngjashëm e bën edhe studiuesi i njohur tjetër arbëresh, Zef Skiroi. Ne, duke ndjekur gjurmët e studiuesve të mëhershëm, kishim fatin e mirë, që në Arkivin Sekret të Vatikanit, të zbulonim një dorëshkrim nga viti 1210 me autor Teodor Shkodranin. Dorëshkrimi përbëhet nga 208 fletë. Është i shkruar në pergamen dhe i tëri është në gjuhën shqipe. Ndahet në tri tërësi: atë teologjike, filozofike dhe historike. I gjithë teksti është autograf. Autori shënon emrin e mbiemrin e tij si dhe vitin kur e ka mbaruar dorëshkrimin.

Për herët të parë bëhet fjalë për gjuhën shqipe në vitin 1284 (jo 1285 siç është menduar deri më tani), në një dokument të Arkivit të Dubrovnikut /Raguzës/ nga 14 korriku i viti 1284 ku thuhet: “Dëgjova një zë që thërriste në mal në gjuhën shqipe” (Audivi unam vocem clamantem in monte in lingua albanesca). Dëshminë e dytë e kemi nga një autor anonim, që sipas të gjitha gjasave ishte prift i urdhërit domenikan, i cili në vitin 1308, gjatë udhëtimit nëpër Ballkan, kur përshkruan Shqipërinë dhe shqiptarët, ndër të tjera shkruan: “Këtu shqiptarët e lartëpërmendur kanë një gjuhë të dalluar prej latinëve, grekëve e sllavëve, kështuqë nuk meren vesh fare me popujt tjerë” (Habent enim Albani prefati linguam distanctam a latinis, grecis et slavis ita quod in nullo se inteligunt cum aliis nationibus).

Dëshmia e tretë është ajo e Guljelm Adamit, i cili në vitin 1332 shkroi me porosi të papës Gjon XXII, traktatin “Directorium ad passagium faciendum”, duke i bërë kështu edhe një relacion Filipit VI Valua, mbretit të Francës, me titull: “DIRECTORIUM AD PASSAGIUM FACIENDUM (UDHËZIM PËR TË KRYER KALIMIN [E DETIT], ku jep të dhëna për Shqipërinë dhe shqiptarët. Këtu gjejmë edhe fjalinë e famëshme që e bëri të njohur në histori: “Dhe megjithëse shqiptarët kanë një gjuhë krejt tjetër dhe të ndryshme nga latinët, ata kanë shkronjat latine në përdorim dhe në të gjithë librat e tyre”.

Rëndësi të veçantë ka edhe fakti, se autor i këtij shkrimi është një shqiptar nga Shkodra. Për autorin, Teodor Shkodranin, pos të dhënave që bën vetë autori në fund të dorëshkrimit, por edhe të tjerave që gjinden në disa dorëshkrime që ruhen, pos Arkivit Sekret të Vatikanit, edhe në Bibliotekën Apostolike, pjesa dërmuese e të cilave janë të shkruara në gjuhën greke dhe janë të pabotuara, ne kemi edhe njohuri të tjera, disa nga të cilat na i ofroi studiuesi, dr. Moikom Zeqo. Dorëshkrimi është prërgatitur për botim, është transkriptuar, transliteruar dhe shoqërohet për botim, me një koment dhe analizë shkencore.

Studimet dhe hulumtimet shkencore nëpër arkiva e biblioteka të ndryshme, janë shumë të rëndësishme ngase na mundësojnë njohjen dhe pasurimin me të dhëna të reja për albanologjinë dhe historinë kombëtare në përgjithësi. Deri para pak kohësh është folur e shkruar, por gjithnjë deri tashi në formë të supozimeve, se “duhet” të ketë libra, dorëshkrime ose dokumente të shkruara në gjuhën shqipe, të cilat janë më të hershme se sa “Formula e pagëzimit” nga viti 1462 apo nga libri i parë i shytpur në gjuhën shqipe “Meshari” i Buzukut nga viti 1555.

Duke u nisur nga ide të tilla, por edhe pohimi i Eqrem Çabejt se: “Në nëndorin e vitit 1940 N. Borgia më kumtoi në Grotaferata pranë Romës se kishte zbuluar në Arkivin e Vatikanit një dokument në gjuhën shqipe më të vjetër se Buzuku. Fshehtësinë e zbulimit të tij ky dijetar e mori me vete në varr. Gjurmime të mëtejme nëpër arkivat e Vatikanit e të Propagandës mund të na sjellin ndonjë të papritur në zbulim dokumentesh më të moçme të shqipes.” [Studime gjuhësore, vëllimi VI, f. 12, referenca nr. 29, Prishtinë 1988.]

Ne, sikur edhe shumë studiues të tjerë ju vumë kërkimeve në Arkivin Skeret të Vatikanit për gjetur ndonjë gjurmë të këtij dokumenti apo dorëshkrimi. Konsultimi me koleg e specialistë me përvojë nga Arkivi i Vatikanit, por edhe studiues eminentë botëror, që bëjnë studime në Vatikan, ishe i dobishëm, ngase kursyem shumë kohë dhe eliminuam disa nga fondet arkivore, duke qenë pothuajse të sigurtë se aty nuk mund të ndodhej një dokument apo dorëshkrim për të cilin bën fjalë Nilo Borgia, e pas tij edhe Zef Skiroi. Fondet të cilat duhej të studioheshin, prap ishin të shumta dhe tepër voluminoze.

Paralelisht kemi konsultuar edhe burime të ndryshme nga Biblioteka Apostolike e Vatikanit, duke shfrytëzuar Kodekse dhe dorëshkrime të tjera që kishin të bënin me shqiptarët dhe Shqipërinë duke shpresuar të kishim fatin e mirë që të zbulonin atë dorëshkrim aq të dëshiruar.Siç dihet Arkivi i Vatikanit e ka zanafillën e tij nga mesjeta e hershme. Për publikun dhe studiuesit laik ai u hap vetëm pas vitit 1882. Këtu ruhen dokumente, dorëshkrime dhe libra nga më të ndryshmet që kanë të bëjnë me relegjioni dhe kishën; por edhe me momente të tjera të jetës laike, politke, shkencore, etj.

Funksionimi i këtij arkivi është rregulluar në vitin 1927 me rregulloren: “Regolamento dell’Archivio Vaticano del 1927″. Konsultimi dhe shfrytëzimi i dokumente, por edhe i literaturës tjetër që ruhet në këtë Arkiv është përcaktuar nga Papati dhe zbatohet me përpikmëri duke mos bërë asnjë lloj lëshimi.  Për momentin mund të konsultohet lënda burimore arkivore deri në periudhën e Benediktit të XV; [1914] ndërsa për atë në vazhdim, por edhe për disa fonde të veçanta, pos lejeve speciale, një pjesë e mirë Arkivit të Vatikanit është ende “skertete”.Më në fund, në vitin 1998, kemi pasur fatin të kishim në dorë, një vëllim të lidhur me kopertina të forta druri, nga viti 1210, titulli i të cilit në regestat e Vatikanit nuk ishte i shënuar komplet dhe në formën origjinale. Shfletimi i kujdesshëm, që në faqen e parë, ishte shenjë se teksti nuk ishte në gjuhën latine, greke, sllave apo ndonjë gjuhë tjetër, por ishte i tëri në gjuhën shqipe.

Vëllimi i tëri ishte në pergamen, gjë e zaonshme për kohën kur ishte shkruar. Kishte 208 fletë. Paginimi [numërimi] i faqeve ishte vetëm recto. Dimensionet ishin: 28 x 39.5 cm. Komplet vëllimi, ishte i ruajtur shumë bukur, nuk kishte dëmtime, pos që në disa vende ka filluar të fshihet ngjyra dhe kjo në fletët 188, 189 dhe 192. I gjithë dorëshkrimi është i shkruar me grafema [littera-shkronja] latine dhe i tëri në gjuhën shqipe, në dialektin e veriut, që si i tillë paraqet mjaft vështërisi për t’u lexuar.

Në fillim, por edhe në disa vende brenda dorëshkrimit, ka iniciale të cilat janë shumë të bukura. Tre nga ato janë të praruara me flori. Inicialet tjera janë me ngjyrë të kuqe, pjesa dërmuese, ndërsa dy janë me ngjyrë blu të hapur. Në dorëshkrim ka edhe tre miniatura kryesisht të punuara nga floriri të cilat paraqesin momente biblike.I gjithë dorëshkrimi është autograf, i shkruar nga një dorë.

Ndërsa në fund fare, në f. 208, autori është firmosur vetë me emrin e tij: Teodor Shkodrani, duke shënuar: “Me ndihmën dhe dëshirën e fort të lumturit Zot, përfundova në vitin 1210, ditën e 9 të marsit”. [Mee nihemmen ??e dessirnnee e phorte e t’Lumm-numittee ªOT – e mbaronjj n’vittee MCCX – ditnee e ix – t’Marxxittee. : Theoodor Scodraanitee.

Dorëshkrimi ndahet në tre kapituj, në f. 1r – 97r mbi teologjinë; f. 98r – 146r mbi filozofinë dhe 147r – 208r mbi hisotrinë. Secili nga kapitujt mund të jetë edhe libër në vete. Duke mos mohuar vlerën dhe rëndësinë dy kapitujve të parë, kapitulli i tretë ka tërhequr më shumë vëmendjen tonë ngase pos të dhënave me interes të veçantë, autori citon edhe vepra të tjera që ka konsultuar dhe më shumë se një herë, thirret në kronikat shqiptare të qyteteve të ndryshme.

*     *     *