Flet një nga protagonistët e Lëvizjes së Dhjetorit, Ilir Dizdari

imazhe shqip

Ramiz Alia dhe Sali Berisha

                                                     Bisedoi: Luljeta Progni

-Zoti Dizdari, 23 vite më parë në 20 shkurt ‘91 u rrëzua busti i Enver Hoxhës si pasojë e grevës së urisë së studentëve, ku ju ishit organizator. Partia Demokratike ka lajmëruar një protestë masive më 20 shkurt 2014 kundër qeverisë Rama. Sa e justifikojnë motivet e kësaj protestë simbolikën e kësaj dite sipas jush?

Kemi pranuar një sistem politik që quhet demokraci dhe të gjithë lojërat e mundshme dhe shfrytëzimi i simbolikave është e drejtë e partive politike dhe njësive politike që veprojnë në vend. Mendoj se kjo protestë pati një motiv ekonomik dhe më pas u vesh me kostumin e datës 20 shkurt, që është dita kundër idhujtarisë totalitariste. Në vizionin tim, 20 Shkurti është dita kur e vërteta u nda nga gënjeshtra, ku liria u nda me diktaturën, ku e ardhmja u nda me të shkuarën. E vërteta është që lëvizja e 20 Shkurtit ishte totalisht lëvizje politike e njëkahshme dhe i gjithë spektri politik i asaj kohe ka qenë kundër saj. Vlen të theksohet që ishin zgjedhjet për t’u zhvilluar më 10 shkurt dhe PD ishte e angazhuar krejtësisht në fushatën e saj elektorale për këto zgjedhje. Nuk mbaj mend asnjë personazh të rëndësishëm politik të asaj kohe, që të ketë përkrahur grevën tonë deri në momentin kur e bëmë fakt të kryer.

imazhe shqip

 Ramiz Alia dhe Fatos Nano

- Njëri prej drejtuesve të PD në atë kohë, Arben Demeti, i cili ishte sekretar organizativ, thotë për këtë moment se PD ishte e kushtëzuar në vendimin që duhet të merrte për mbështetjen e grevës së urisë. Kjo për shkak të marrëveshjeve të bëra me partitë politike në funksion të ruajtjes së stabilitetit në vend. Demeti shprehet gjithashtu se PD e ka mbështetur grevën e  urisë së studentëve, por jo publikisht…

Nëse zoti Demeti thotë që nuk e kemi mbështetur grevën publikisht, sugjerimi im është që ai t’i referohet gazetës Zëri i Popullit e datës 18 shkurt, faqja 3. Zoti Demeti është mbajtës i mirë i dokumenteve historike.

- Për cilat arsye mendoni se PD nuk e mbështeti grevën e urisë?

E thashë dhe më parë se PD ishte e zënë me fushatën elektorale dhe me marrëveshjen që ishte bërë me PPSH në atë kohë. Marrëveshje që ia diktonte koha dhe konteksti politik. Është tërësisht e logjikshme që PD të ruante interesat e freskëta politike dhe të jemi realist, nuk është se PD në atë kohë, e cila ishte një front antikomunist, kishte ide të qarta dhe të ishte aq idealiste sa lëvizja studentore shqiptare. Nuk mund të them se në planet e saj apo databazën e saj nuk ekzistonte potencialisht kjo gjë, si mendim politik brenda kësaj partie.  Por si një forcë e re që po rritej vrullshëm, ishte brenda saj edhe konformizmi, dhe idetë për t’u përplasur fort me PPSH, që ishte në pushtet dhe kishte gjithë mekanizmat në dorë.

- A është ky argument i mjaftueshëm si justifikim për PD dhe qëndrimin e saj në këtë moment të rëndësishëm të historisë?

Plotësisht. Sepse realisht PD ishte forcë politike dhe duhet t’i bindej rregullave të lojës. Është e vërtetë që ishte e parakohshme për PD kjo lëvizje. Por këtu shkëlqen edhe një herë ideja që lëvizja studentore shqiptare në dy kulminacionet e saj, ka qenë plotësisht e pavarur, idealiste, e pastër nga çdo lloj ndikimi, manipulimi, ndërhyrje nga çdo individ, subjekt apo mekanizëm tjetër.

  

- A ishte greva juaj një lëvizje paralele me ato të PD, dhe a erdhi ky reagim i juaji si pasojë e mënjanimit që asokohe i ishte bërë studentëve të dhjetorit?

Unë edhe sot e kësaj dite besoj se, revoltimi i studentëve qëndronte në faktin që nuk e kuptonin dot që do dilnin inxhinierë, ekonomistë, juristë etj, dhe në diplomat e tyre do të shkruhej që kanë qenë studentë në universitetin “Enver Hoxha” të Tiranës. Sidoqoftë kjo lëvizje nuk ishte një gjetje politike. Ishte një vokacion dhe frymëzim që buronte natyrshëm prej idealizmit të studentëve. Nuk është rastësi që pas vetëm një shkëndijë të një proteste ekonomike në Kamëz në ish- Institutin e Lartë Bujqësor, u bë shkak si fillesë për t’u finalizuar me grevën e urisë. Fillimisht PD me disa prej liderëve të saj e përkrahu këtë lloj proteste ekonomike krejt natyrshëm, për të fituar bonusin politik në fushatën në të cilën ndodhej. Por për të fituar bonus në raport me PPSH. Ishte një argument plus në atë fushatë. Por kur ne formuluam deklaratat tona dhe filluam mitingjet në Qytetin Studenti, të cilat zgjatën për rreth dy javë, PD u përpoq ta shtynte këtë proces. Nuk them ta pengonte, por ta shtynte. Ishte krejtësisht e natyrshme, brenda logjikës politike të një partie që do të jetë e matur në një fushatë elektorale. Por po t’i referohemi zhvillimeve të kohës, PPSH bënte vazhdimisht thirrje dhe akuza në mediat e kohës për tendenca ekstremiste dhe donte ruhej nga kjo gjë. Për t’u larguar nga kjo lloj optike, në të cilën PPSH po përpiqej ta fuste PD, drejtuesit e saj normalisht do të zgjidhnin një pozicion më të ekuilibruar dhe qartazi jo idealist ndaj kësaj lëvizje të studentëve. Ky hon i thellë i krijuar asokohe midis studentëve dhe PD-së, me këto mosmarrëveshje në lidhje më këto çështje, sollën edhe ndryshimet e ditura dhe të shumëkomentuara në lidershpipin e PD në atë kohë.

- Për cilat ndryshime e keni fjalën?

Me sa mbaj mend kryetari i komisionit nismëtar zoti Azem Hajdri, Heroi i Demokracisë, në atë kohë u shkarkua nga ky post, pra nga kryetar i komisionit nismëtar dhe u zëvendësua nga zoti Sali Berisha.

-Për shkak të qëndrimeve që ai pati për grevën e urisë?

Dua të them se kjo lëvizje solli ndryshime në lidershipin e PD, ndërsa komentet dhe vlerësimet i bën secili në vartësi të optikës që ka për ngjarjet në fjalë.

- Kur ju hytë në grevën e urisë, a pati kërkesa dhe përpjekje nga ana e drejtuesve të PD ndaj jush për të ndërprerë grevës?

Dërgatat nga klasa politike ishin të shumta. Tratativat dhe bisedimet dhe ngjarjet ishin mjaft intensive. E vërteta është që edhe brenda PD kishte një amulli mendimesh, të cilat ishin pro apo kundër grevës, dhe ky është një debat krejtësisht normal brenda logjikës së mendimit politik që ka çdo personash në politikë. Është i natyrshëm qëndrimi pro grevës, por edhe ai kundër saj. Në respekt të plotë për mendimin e lirë, nuk është në natyrën time të merrem me komentin pse dikush ishte kundër pasi arsyet dhe justifikimet mund të jenë nga më të ndryshmet. Thënë troç, në respekt të plotë për të gjithë ata që ishin pro dhe kundra, Shqipëria ishte në një proces ndryshimi dhe normalisht diversiteti i mendimeve ishte prezent. Mendimi ndryshe duhet respektuar në çdo kohë. Ne, për këtë, pra për mendimin ndryshe, dhe legalizimin e tij në mentalitetin politik shqiptar, kishim nisur luftën tonë. Pra kishte mendime pro dhe kundër. Edhe babai im ishte kundër dhe ishte një ndër njerëzit që erdhi në ambientet ku zhvillohej greva dhe më kërkoi që ta braktisja grevën. Kuptova në fjalët dhe sytë e tij se frika shqiptare ndaj diktaturës nuk ishte vrarë ende. Greva i dha fund kësaj frike.

- Shenasi Rama dhe Blendi Gonxhe, në atë kohë kur zhvillohej greva e urisë, kishin dhënë dorëheqje nga komisioni nismëtar i PD. Prania e tyre në grevën e urisë dhe aktivizimi i dukshëm i tyre në organizim a përbën një argument që qartëson se studentët dhe PD kishin një ndarje mes tyre?

Bendi Gonxhe, Ridvan Peshkëpia, Ndue Luxha, Arben Lika, Arjan Manahasa, Mesila Doda dhe Ilir Dizdari janë personazhet mjaft aktivë të asaj kohe, pra të grevës së urisë së studentëve, dhe organizatorë të saj. Janë shtatë emrat që përbëjnë zyrtarisht komisionin e grevës së urisë së studentëve. Shenasi Rama, i cili në atë kohë drejtonte një shoqatë që quhej “Fan Noli”, Edvin Zhvarc, Myftar Gjana, Fred Gremi, Shpëtim Idrizi, Alban Bala, Sokol Tafaruçi, Artan Asllani, Soko Dakli dhe shumë të tjerë i dhanë jetë aksionit politik të grevës së urisë. E vërteta është që ne zgjodhëm një komision pa kryetar dhe vendimet i merrnim me konsensus të përbashkët, në konsultë të plotë me gjithë drejtuesit e fakulteteve. Kjo gjë bënte që të kishim një vendimmarrje më të drejtë dhe që objektivi ynë ishte kundërshtimi i pushtetit të PPSH-së. Pra, ata të mos kishin mundësi të godisnin individë të caktuar. Pra, ne ishim organizuar mirë. Mbaj mënd që Shenasi Rama ishte shumë aktiv dhe gjatë gjithë kohës së grevës së urisë qëndronte në tarracën e godinës ku po zhvillohej greva bashkë me Myftar Gjanën dhe Shpëtim Idrizin, dhe kishin formuar një grup studentësh ku ishte edhe Edmond Bushati, Arben Sulo, Ben Lika, etj, të cilët kishin thyer edhe pllakat e sipërme të godinës për t’i përdorur kundër policisë në një rast të mundshëm sulmi të tyre ndaj nesh.  Shenasiu gjatë gjithë kësaj kohe, siç dhe ka deklaruar vetë në media, kishte edhe konflikte konceptuale dhe personale me disa prej drejtuesve të PD së asaj kohe. Blendi Gonxhe, për shkak të një eksperience të mëparshme në Akademinë e Arteve, solli një risi në lëvizje, e cila kishte humorin apo talljen me diktatorin me emrin e tij dhe njerëzve që e kishin rrethuar. Me këtë element, Blendi Gonxhe u identifikua si personazh i rëndësishëm në grevë. Mbaj mend se një ditë para hyrjes në grevën e urisë, ishin mbledhur një grup djemsh, kujtoj Arben Likën e Myftar Gjanën, Shenasiun, Edvin Zhvarc, dhanë çfarë kishin në xhep,  për të mundësuar udhëtimin e disa djemve drejt Shkodrës për të gjetur një flamur pa yll, që ishte mjaft e vështirë të gjendej. Është i faktuar me fotografi ai flamur që u gjend në Shkodër. Na duhej një flamur pa yllin komunist dhe këtë e gjeti Shenasi Rama. U gjend ky flamur në sëndukun e një gruaje të moshuar të nderuar në Shkodër,  e cila e kishte ruajtur me kujdes për gjysmë shekulli.

-Ju jeni pjesë e rëndësishme e organizimit të studentëve në 8 dhjetor dhe në 20 shkurt. Në të vërtetë kur mendoni se u rrëzua përfundimisht sistemi komunist, në 8 dhjetor apo në 20 shkurt?

Është njësoj si të pyesësh babanë që kë do të donte me shumë, vajzën apo djalin. Është njësoj si të pyesësh nënën, sa ka ndjerë dhimbje, gëzim, sublimim, kur pas lindjes ka pasur në dorë djalin apo vajzën e saj. Lëvizja studentore shqiptare e veçantë dhe e pakrahasueshme me asnjë lëvizje tjetër që ka ndodhur në çdo vend tjetër të lindjes, qëndron lart në madhështinë e saj, dhe do të vazhdojë të shkëlqejë për një arsye farë të thjeshtë: nuk ka pasur në këto 23 vjet asgjë më idealiste se ajo lëvizje, më të pastër dhe më jetëdhënëse për Shqipërinë. Një njeri, i cili niset në luftë për vendin e tij për të ndryshuar apo për të mbrojtur familjen dhe vendin e tij, nuk ka se ç’jep tjetër përveçse pasurisë dhe jetës së tij. Po ju them sot që ata djem dhe vajza që e donin dhe e duan fort Shqipërinë, dhanë gjithçka patën për idealin e tyre. Nuk ka asnjë dyshim që atij që Zoti ka dëshiruar t’i japë vuajtjet, dhuratën, meritën, ia jep dhe s’mund t’ia ndalojë askush. Sipas perceptimit tim, ai kish zgjedhur studentët e dhjetorit ‘90 dhe shkurtit ‘91, për të ndryshuar faqen e historisë së Shqipërisë.  Këtë gjë as nuk mund ta monopolizojë, as nuk mund ta blejë dhe as nuk mund ta përdorë askush sepse ia ka ndaluar i madhi.

- A është sot Shqipëria që ju ëndërruar në atë dhjetor dhe për të cilën ju u sakrifikuat?

Kreshta politike në të cilën rrugëton Shqipëria dhe politika e  saj ka dy anë. Anën e suksesit dhe atë të dështimit. Historia nuk fal. Nëse klasa politike shqiptare ka vepruar drejt dhe në të mirë të interesave të shqiptarëve, sigurisht që ka marrë mirënjohjen nga njerëzit dhe nga historia. Të gjitha dështimet, pra veprimet në dëm të interesave të shqiptarëve, sigurisht kanë marrë refuzimin dhe njollën e zezë në histori. Koha nuk fal. Në optikën time, e bindjeve të mia politike, dhe të miqve të mi, me të cilët ndaj të njëjtat mendime politike, besojmë ende se politika duhet të jetë shërbëtore e mirë e interesave të kombit të vet. Në të kundërt dihet përfundimi./TemA

imazhe shqip

http://imazheshqip.blogspot.com/2014/02/leter-e-hapur-kujdes-gjysh.html

*   *   *