9/11, rrëfimi i ish-shefit të CIA-s, George Tenet

George Tenet

Në vorbullën e akuzave dhe kundërakuzave që u shfaqën në valën e 11 Shtatorit dhe të luftës në Irak, binte shumë në sy mungesa e dëshmisë jetike të një njeriu. Me sinqeritet dhe emocion, libri “Në syrin e ciklonit”     rrëfen kohën e Xhorxh Tenetit në Agjencinë Qendrore të Informacionit, një vështrim zhbirues në punët e brendshme të organizatës më të madhe inteligjente në botë gjatë kohës më të vështirë të historisë së viteve të fundit. Me një njohje të pashoqe, si të skalioneve më të larta të qeverisë dhe informacionit të gjallë nga terreni, Teneti ndriçon përpjekjet tepër të sakta të CIA-s për të përgatitur vendin kundër kërcënimeve të reja dhe vdekjeprurëse, shkoklavit ngjarjet e ngatërruara që çuan te 11 Shtatori, ndërsa ofron informacion të ri shpërthyes mbi diskutimet dhe strategjitë që kulmuan me pushtimin amerikan të Irakut.

Duke filluar me emërimin e tij si Drejtor i Informacionit Qendror në vitin 1997, Teneti shpalos ngjarjet shumë të rëndësishme që çuan te 11 Shtatori, ashtu siç i pa dhe përjetoi ato: shpalljen nga ana e tij të luftës me al-Kaedën; operacionet e maskuara të CIA-s në Afganistan; planin operativ mbarëbotëror për të luftuar terroristët; paralajmërimet e tij drejtuar zyrtarëve të Shtëpisë së Bardhë për sulmet e afërta kundër interesave amerikane në verën e vitit 2001; si dhe planin për bashkërendimin dhe kundërsulmin shkatërrues kundër al-Kaedës që u skicua vetëm gjashtë ditë pas sulmeve.

Twin Towers/Kullat Binjake 9/11

 

Rrëfimi imponues i Tenetit i kthehet pasandaj luftës në Irak, ndërsa jep një pamje dramatike nga brenda dhe në sfond të pushtimit që po afronte me shpejtësi, përfshi një përshkrim autentik për mbetjet radioaktive nga futja e “gjashtëmbëdhjetë fjalëve” në fjalimin e presidentit drejtuar Kongresit në vitin 2003, të cilat pohonin se Sadam Huseini kishte kërkuar të blinte uranium nga Afrika; kontekstin e vërtetë të shprehjes tashmë të famshme të Tenetit “slum dunk” në lidhje me programin e armëve të shkatërrimit në masë të Sadamit; si dhe rolin e rëndësishëm të CIA-s në një administratë të gatshme për ta futur vendin në luftë. Ai rrëfen ashtu siç duhet për operacionet e CIA-s dhe u tregon lexuesve se e vërteta është më komplekse sesa thuhet në variante të tjera të historisë më të re të ofruar gjer më tani.

Përmes gjithë këtyre episodeve, Teneti pikturon një autoportret të padyshimtë, të kapur midis forcave kundërshtuese të procesit vendimmarrës të administratës, tufës së madhe të informacioneve të frikshme që vinin aty nga e gjithë bota, si dhe vetëdijes së tij. Xhorxh Teneti vozit në përvojën e tij të pashoqe brenda pasqyrës së padepërtueshme të inteligjencës dhe jep informacion vendimtar të panjohur më përpara për të ofruar një portretizim prekës dhe të paparë si të një njeriu, ashtu edhe të një vendi në kohë krizash.

E mërkura e 12 shtatorit 2001 gdhiu si dita e parë e një bote që ish çmendur. Asgjë nuk do të ishte më njëlloj si më përpara. Herët në mëngjesin e asaj dite, pasi kisha mundur të flija pak orë, u drejtova nga dera ballore për te makina e blinduar Ford Expedition që po priste për të më çuar të takoja presidentin e Shteteve të Bashkuara.

Masat e sigurisë jashtë shtëpisë sime në rrethinat Merilend të Uashingtonit ishin më të rrepta se kurrë. Me të mbërritur në Shtëpinë e Bardhë, pashë personelin e Shërbimit të Fshehtë të gardhuar shumë pranë njëri-tjetrit, të gjithë me armët gati për zjarr. Mbi kokat tona fluturonin aeroplanë gjuajtës, që përshkonin tej-tëhu qiellin e kryeqytetit. Më pak se njëzet e katër orë më parë, Amerika ishte sulmuar nga një ushtri e huaj e panjohur. Mijëra të vdekur në Nju-Jork, në Pentagon dhe në një fushë të Pensilvanisë. Në CIA, unë kisha shumë arsye të besoja se sulme të tjera mund të ndodhnin në orët apo ditët e tjera dhe se 11 Shtatori ishte vetëm breshëria fillestare e një goditjeje të shumëfishtë mbi kontinentin amerikan.

Po mendoja mbi gjithë këto ndërsa ecja nën strehën që të çon në Anën Perëndimore dhe pashë Riçard Perlin duke dalë nga ndërtesa ndërkohë që unë po hyja. Perli është një nga krijuesit e lëvizjes neokonservatore dhe, në atë kohë, ishte kryetar i Komisionit për Politikën e Mbrojtjes, një grup këshillimor i pavarur i sekretarit të Mbrojtjes. Njohja midis nesh ishte më pak se sipërfaqësore. Ndërsa dyert u mbyllën pas tij, ne shkëmbyem nga një vështrim dhe i përkulëm kokat njëri-tjetrit. Sa kisha mbërritur te dera ku do të hyja, kur Perli u kthye nga unë dhe më tha, “Iraku ka për ta paguar shtrenjtë për atë që ndodhi dje. Ata e kanë përgjegjësinë”.

U shastisa, por nuk thashë asnjë fjalë. Tetëmbëdhjetë orë më parë kisha këqyrur me vëmendje listat e udhëtarëve të katër aeroplanëve të rrëmbyer që tregonin pa dyshim se al-Kaeda ishte pas atyre sulmeve. Gjatë muajve dhe viteve në vazhdim ne do të shqyrtonim me kujdes mundësinë e një roli bashkëpunues të mbështetësve shtetërorë. Megjithatë, informacionet e shërbimit të fshehtë pasandaj nuk treguan ndonjë përzierje të Irakut në ngjarje.

Në pikën e kontrollit të Shërbimit Sekret të sigurisë ktheva kokën nga Perli dhe mendova: Çfarë dreqin po thotë ai? Pak çaste më vonë, më erdhi një mendim tjetër: Me kë ishte takuar Riçard Perli në Shtëpinë e Bardhë kaq herët në një ditë kaq të rëndësishme? Kurrë nuk e mësova përgjigjen e kësaj pyetjeje…

Rrëfimi i ish-shefit të CIA-s, George Tenet

9/11: Dita kur u përmbys bota e sigurt amerikane

Në mëngjesin e 11 Shtatorit, ditën që ndryshoi gjithçka, në tetë e gjysmë unë takova ish-senatorin Dejvid Boren për të ngrënë mëngjes në Hotelin St. Regis, në rrugët 16 dhe K në Uashington. Presidenti ishte jashtë qytetit, duke udhëtuar për në Florida, çka donte të thoshte se nuk kishte njoftim të shkurtër të përditshëm presidencial. Dejvidi më kishte nxjerrë nga terri në vitin 1987, duke më punësuar si shef stafi i Komisionit të Zgjedhur të Senatit për shërbimin inteligjent, të cilin ai e kryesonte. Unë mezi prisja, sikurse kisha bërë gjithnjë, ta kalonim bashkë atë mëngjes.

Ne sa kishim zënë vend, kur Tim Uardi, i cili ishte duke drejtuar ekipin tim të sigurisë atë ditë, erdhi drejt nesh me një çehre tejet të shqetësuar. Siç ia donte puna, Timi ishte një njeri i qetë dhe gjakftohtë, por sjellja e tij ishte kaq urgjente kur ai na ndërpreu, saqë nuk kishte dyshim se kishte medoemos diçka të rëndësishme. Unë u largova paksa nga tryeza dhe ai më tha se një aeroplan kishte goditur Kullën Jugore të Qendrës Botërore të Tregtisë. E kuptova që shumica e njerëzve menduan se përplasja e parë ishte një aksident tragjik. Por përplasja e aeroplanit të dytë me kullën e dytë u tregoi atyre se diçka shumë më e keqe po ndodhte. Por nuk ishte rasti që unë të mendoja gjatë për këtë. Ne kishim jetuar shumë afër me mundësinë e një sulmi terrorist mbi Shtetet e Bashkuara. Menjëherë mendova se kjo kishte të bënte me al-Kaedën.

Ia thashë lajmin senatorit Boren. Ai më përmendi Bin Ladenin. E kuptuam që të dy se unë duhej të ikja menjëherë. Hipa në makinë me Tim Uardin dhe, me dritat e ndezura, filluam të ngasim me shpejtësi për në seli.

Të gjitha njollat e rastësishme që kishim parë filluan të marrin formën e një monstre. Me sa më kujtohet, në ato minuta të para koka ime ishte duke shpërthyer nga telefonatat. Përnjëherësh më shkoi mendja te komploti “Bojinka” për të hedhur në erë njëzet avionë amerikanë mbi Paqësor dhe një plan në vijim për të fluturuar një aeroplan të vogël brenda selisë së CIA-s, i cili ishte prishur në vitin 1994.

Njëzet minutat më të gjata të jetës sime

Bota jonë e sigurt amerikane ishte përmbysur. Lufta kundër terrorit kishte ardhur në brigjet tona.

Rrugës i telefonova shefit të stafit tim, Xhon Mozmanit, dhe i thashë të mblidhte stafin e ngushtë në sallën e konferencave ngjitur me zyrën time, tok me njerëzit më të rëndësishëm të Qendrës së Kundërterrorizmit. Nëpër gjithë atë ferr të shfrenuar, ishte e vështirë të merrje thirrje përmes telefonit të sigurisë. Shkurt, unë isha krejtësisht i bllokuar në komunikim midis St. Regis-it dhe Langlejit, njëzet minutat më të gjata të jetës sime. Nuk kisha mbërritur ende në seli kur, ndërsa isha duke dalë nga rruga “Xhorxh Uashington” me rreth tetëdhjetë milje në orë, mora vesh se një aeroplan i dytë kishte goditur Kullën Veriore.

Ndërsa mbërritën raportet e para për aeroplanët që goditën Qendrën Botërore të Tregtisë, Gjeneral lejtnant Mahmud Ahmedi, shefi i shërbimit ndërinteligjent të Pakistanit (ose ISI), dhe një ndër njerëzit që mund të kishin bërë më shumë për të na ndihmuar në kapjen e Usama bin Ladenit para 11 Shtatorit, ishte në Kapitol Hill me kongresmenin Lindsej Grehem, përfaqësuesin Porter Gos, i cili në fund do të më zëvendësonte mua si Drejtor i CIA-s, dhe të tjerë. Një gjysmë ore më vonë, Mahmudi ishte duke i dhënë makinës përgjatë Bulevardit të Kushtetutës, kur dikush shquajti një shtëllungë tymi që ngrihej nga përtej Potomakut – shenja e parë se Pentagoni ishte goditur.

Edhe tani, e kam të vështirë të përshkruaj gjendjen në sallën e konferencave kur, më në fund, mbërrita. Mendoj se ora shënonte me përafërsi 9.15. Dy kullat e Qendrës Botërore të Tregtisë ishin goditur dhe unë nuk mendoja se kishte ndonjë person në sallë që të kishte qoftë edhe dyshimin më të vogël se ne ishim në mes të një mësymjeje në shkallë të gjerë, të orkestruar nga al-Kaeda. Ne kishim qenë në këtë gjendje prej shumë kohësh, duke menduar për të në shumë mënyra.

Por të parashikosh një sulm dhe ta përjetosh atë kur ndodh – të shikosh rënien e Qendrës Botërore të Tregtisë – nuk janë e njëjta gjë. E para është shkencore. E dyta, me shpejtësi shndërrohet në organike, ndërsa niveli i ankthit në sallën e konferencave në atë orë të parë ishte i jashtëzakonshëm. Vetëm pak minuta pasi ishte goditur Kulla Jugore, Qendra e Kundërterrorizmit mori një raport ku të paktën një avion tjetër udhëtarësh ishte zhdukur. Në orën 9.40, Xhon Meklaflin dhe Kofer Blleku morën pjesë në një konferencë të siguruar me video me Dik Klarkun, nga Shtëpia e Bardhë. Në atë kohë Pentagoni sapo ishte goditur, ndërsa ne dinim se aeroplanë të tjerë kishin humbur. Në mbarim të goditjes së Pentagonit, filluan të bien telefonat – jo nga shërbimi i fshehtë, por nga miq dhe kolegë, të cilët përcillnin thashethemet që po pushtonin Uashingtonin dhe që shpresonin se ne do ta dinim se çfarë ishte e vërtetë dhe çfarë e gënjeshtërt; një bombë kishte shkuar bosh në krahun perëndimor të Shtëpisë së Bardhë; Kapitoli dhe Departamenti i Shtetit ishin në flakë. Në fakt, ne nuk e kishim idenë se çfarë ishte e vërtetë dhe çfarë jo, por gjithkush ishte duke pyetur, çfarë tjetër? Aty erdhën njoftimet për disa aeroplanë që nuk u përgjigjeshin komunikimeve nga toka dhe ndoshta ishin duke fluturuar drejt Uashingtonit. Disa oficerë të Qendrës së Kundërterrorizmit na kujtuan se dikur anëtarët e al-Kaedës kishin diskutuar për fluturimin e një avioni drejt selisë së CIA-s, katin e sipërm të së cilës e zinim ne në atë kohë.

Më kujtohet pyetja që i bëra Majk Holfelderit, shefit të ekipit tim të sigurisë, dhe ajo çfarë rekomandoi ai. “Le të ikim që këtu,” u përgjigj ai. “Le të largohemi.” Unë hezitova. Ne nuk donim që punonjësit tanë ose bota të mendonin se ne ishim duke braktisur detyrën. Por, nga ana tjetër, nuk donim të rrezikonim jetën e njerëzve tanë pa qenë nevoja dhe, sikurse tha dikush në sallën e konferencave, në rast se ndërtesa ishte vënë në shënjestër, udhëheqja jonë duhej të ishte e pacenuar dhe në gjendje të merrte vendimet.

Rreth orës 10.00 u dërgua fjalë që dhjetëra mijë punonjësit tanë të shkonin në shtëpi. Ata shumë shpejt iu bashkuan trafikut tej mase të rënduar që kishte asfiksuar rrugët e Uashingtonit. Shtëpia e Bardhë ishte boshatisur pesëmbëdhjetë minuta më herët, menjëherë pasi ishte goditur Pentagoni. Në Nju-Jork Siti, kompleksi i Kombeve të Bashkuara, me rreth dymbëdhjetë mijë punonjës, kishte filluar të zbrazej në orën 10.13. Në Uashington, departamentet e Shtetit dhe të Drejtësisë dhe Banka Botërore e bënë këtë disa minuta më vonë.

Fillimisht, ekipi ynë më i lartë drejtues lëvizi nga salla e konferencave në katin e shtatë në një sallë të katit të parë – një çikë më e qetë, por, gjithashtu, e pasigurt, nëse një aeroplan vinte dhe përplasej në ndërtesë. Pasandaj ne u larguam krejtësisht nga ndërtesa, duke dalë nëpër këndin juglindor të ndërtesës së selisë dhe shkuam diagonalisht matanë godinës së shtypshkronjës së Agjencisë, ku ishte ndërtuar një mjedis zëvendësues operativ.

Tani që ne ishim nën goditje, Qendra e Kundërterrorizmit, me atë depozitë të pafundme të dhënash dhe me një sistem komunikimi të sofistikuar, ishte më jetike se kurrë. Dhe, ndërsa ne ishim duke diskutuar të iknim apo të qëndronim, CTC-ja ishte duke u dërguar një alarm global stacioneve tona anembanë botës, duke i urdhëruar të shkonin në shërbimet e tyre të ndërlidhjes dhe agjentët të mblidhnin çdo copë informacioni që mund t’u kapte dora. Admirova kurajën dhe përkushtimin e tyre të patundur. Ndërtesa e CIA-s është një shtëpi e bukur prej qelqi. Nëse një aeroplan e kishte shenjuar atë për ta goditur, njerëzit në Qendrën e Reagimit Global mund ta kishin parë vdekjen e tyre se si fluturonte drejt e mbi ta.

Reagimi i parë i Presidentit Bush

Brenda mjediseve të shtypshkronjës, skena fillestare ishte tepër kaotike. Ne kishim vetëm mundësi minimale për hyrjen e të gjitha të dhënave tona dhe rrjete kominikimi. Më pas, të gjithë e kuptuam se kishim nevojë për pajisje shtesë rezervë komunikimi, nëse një situatë e ngjashme përsëritej. Njerëzit ishin duke u përleshur për të rrëmbyer telefonat operativë dhe për të hyrë në kontakt me Majk Morelin, njoftuesin e Presidentit, i cili ishte me Xhorxh Bushin në Florida kur goditi aeroplani i parë. Ndërsa Majku do të tregonte më vonë ngjarjen, se ai, Karl Rovi dhe Ejri Flisher, sekretari për shtypin i Shtëpisë së Bardhë, ishin në një furgon në krye të një autokolone kur Ejri mori një telefonatë, pastaj iu kthye Majkut dhe e pyeti nëse dinte ndonjë gjë për një avion të vogël që kishte goditur Qendrën Botërore të Tregtisë. Majku përnjëherësh i telefonoi Qendrës sonë të Drejtimit dhe ata i thanë se aeroplani nuk ishte i vogël. Pak më vonë, duke pritur që presidenti të mbaronte një takim me nxënësit dhe mësuesit e një shkolle fillore, Majku pa në TV goditjen e kullës së dytë. Më vonë, në bordin e aeroplanit Air Force One, presidenti i shprehu dyshimin Majkut për një grup ekstremist palestinez, Frontin Popullor për Çlirimin e Palestinës, ose PFLP, i cili ishte duke u bërë i besueshëm për sulmin në shtyp. Nuk ka të ngjarë, i tha Majku atij. PFLP thjesht nuk i ka aftësitë për diçka si kjo. Presidenti e tërhoqi atë që kishte thënë dhe pastaj i tha Majkut që nëse ne merrnim vesh diçka përfundimtare për sulmin, ai donte të ishte i pari që ta dinte. I sertë, me pamje rinore dhe tejet i mprehtë, Majku flet me një zë melodioz, të qartë dhe të prerë, që të bind shumë shpejt. Ai dhe Xhorxh Bushi kishin shkuar mirë thuajse menjëherë. Në një krizë si kjo, Majku ishte njeriu i përkryer për ne për të qenë përkrah kryekomandantit.

Përnjëherësh me vendosjen e kontaktit me presidentin dhe me grupin e tij udhëtues, ne u përpoqëm të lidheshim me zyrën tonë në Nju-Jork Siti, për të parë nëse të gjithë ishin të pranishëm dhe si e çmonin gjendjen atje, ndërsa u përpoqëm të merrnim të dhëna sa më shumë të ishte e mundur. Siç ndodh në raste turbullirash, anomalitë dalin në sipërfaqe, duken shenjat që në kohëra të qeta do të ngjanin krejt të pakuptimshme, por në kohë të tilla mund të thonë gati gjithçka. Një shembull: Aeroplanët janë gjurmuar me anë të transponderëve. Secili prej tyre jep një sinjal të veçantë. Të paktën disa prej rrëmbyesve atë mëngjes kanë ditur se si të fikin transponderët, kështu që aeroplanët e rrëmbyer do të ishte e vështirë të gjurmoheshin. Tani një aeroplan udhëtarësh në fluturimin e tij për në Britaninë e Madhe ishte duke emetuar të gjitha llojet e sinjaleve që shkonin larg. Të kishte ndërmarrë al-Kaeda një sulm në dy kontinente? Përfundimisht, enigma u zgjidh – nuk kishte ndonjë gjë të qëllimshme, thjesht transponderi nuk ishte në rregull – por, ndërkohë, unë i telefonova Riçard Dirlovit, homologut tim të MI-6, për t’i treguar se çfarë ishim duke dëgjuar dhe çfarë dinim.

(Vijon nesër)

Përktheu dhe përgatiti për botim: Xhevdet Shehu

*   *   *