Jeta e fshehtë e Roberto Saviano në New York

Uilliam Brenan

Menjëherë pasi gazetari investigativ italian, Roberto Saviano, mbërriti në Nju Jork në vjeshtën e kaluar, iu dha në dorë një hartë e pazakontë. Ndryshe nga guidat tipike turistike, ajo ishte prodhuar enkas për të nga autoritetet italiane, dhe shënonte vende të cilat Saviano duhej t’i shmangte – shumë prej tyre dyqane dhe restoranteve të drejtuara nga emigrantët italianë, të dyshuar për lidhje me mafien. E megjithatë vendet e ndaluara, duken tepër joshëse për të. Përshkrimi i mafies napolitane në librin e vitit 2006 “Gomora”, ka shitur më shumë se 10 milionë kopje në 50 gjuhë të botës.

Një version kinematografik i vitit 2008, u kandidua për Globin e Artë, ndërsa një serial televiziv ishte më i shikuari në Itali vitin e kaluar. Saviano u rrit në një qytet të infektuar nga mafia afër Napolit (ai pa për herë të parë trupin e një viktime në rrugë kur ishte 13-vjeç), dhe denoncimi i tij ishte personal dhe i rreptë. “Gomora” tregoi tmerret e Kamorrës (siç njihet në Napoli mafia lokale), në një mënyrë që shkatërroi mitin e mbretërimit të mafies: në vend të kodeve të nderit, ai ofroi fëmijët ushtarë dhe trupat që treteshin në acid klorhidrik.

Duke vepruar kështu, ai i detyroi shumë italianë, të përballesh sërësh me realitetin e tmerrshëm të mafies. Megjithatë, për shkak të zemërimit por edhe famës që shkaktoi “Gomora”, një prej trashëgimive më të qëndrueshme të librit, ka qenë efekti i tij mbi jetën e Savianos. Pasi disa nga kamorristët e përmendur vazhdimisht në libër e kërcënuan me vdekje, Savianos iu caktua një eskortë e armatosur e policisë. Ai i kaloi 5 vitet e ardhshme duke u endur nëpër Itali, mes shtëpive të sigurta dhe kazermave të policisë, gjatë gjithë kohës i fshehur në ambiente të mbyllura.

Ai do të bëhet një anëtar i “komunitetit të personave të shoqëruar” – termi i tij për grupin e shkrimtarëve dhe gazetarëve, përfshirë edhe mikun e vet të ri Salman Rushdi, të cilët janë të detyruar të jetojnë nën mbrojtje. Në pranverën e vitit 2011, ai s’mundi të vazhdonte më në atë mënyrë. Ndaj u nis për në Nju Jork, duke shpresuar të rifitonte njëfarë lirie; prej atëherë qyteti është bërë baza e tij e “mërgimit”, siç thotë ai. E takova Savianon në zyrën “West Village” të Penguin, botuesit të tij amerikan, një të premte me një të ftohtë të hidhur në fund të shkurtit, ditën e tij të 3060 që jetonte nën mbrojtje. Do të xhironin një video promovuese për përkthimin në anglisht të “ZeroZeroZero”, librit të parë investigativ të Savianos që nga koha e “Gomorrës”. Saviano e ka kaluar shumicën e kohës pas librit të parë, duke folur nëpër televizionet italiane, ku ai foli në mënyrë dramatike, sikur të kishte përgatitur që më parë linjat e romanit të ri. Në “ZeroZeroZero”, ai hedh vështrimin tej mafies napolitane, tek tregtia globale të kokainës. Ambicia e tij, shpjegoi ai para kamerës, ishte t’i tregonte lexuesit se krimi i organizuar “është një pjesë e jetës suaj, është shumë pranë jush”. Ai kishte shkruar librin “për hakmarrje” dhe “ jashtë çdo lloj makthi”, tha ai, duke shtuar, “Unë me të vërtetë shpresoj ë publiku e kupton çmimin e gjakut, që kam paguar për të shkruar këto gjëra”. Pasi u botua “Gomora”, prindërit e Savianos u detyruan të fshihen; thuajse të gjithë miqtë e tij e braktisën. I vetmuar dhe i brejtur nga keqardhja për atë që i kishte bërës jetës së tij, Saviano mendoi të mos shkruante më kurrë. Por pasi kjo ndjesi iu largua, ai u kthye përsëri tek shqetësimet e tij të vjetra. “ZeroZeroZero” tregon historinë e ngritjes së përgjakshme të karteleve kolumbiane dhe meksikane, që kontrollojnë tregun global të kokainës, duke i lidhur ata me një mori të bashkëpunëtorësh të largët:bankat në Wall Street, mafian kalabreze, marinarët në Greqi, djalin e një ish-presidenti të Guinesë. Ashtu si tek “Gomora”, Saviano nuk kursen asnjë detaj të frikshëm. Libri është plot me rastet e informatorëve të vrarë të policisë, si dhe me gjymtyrët e tyre të prera.  Saviano e përfundon “ZeroZeroZero” me një këshillë ndaj politikës, për mënyrën sesi të shkatërrojë kartelet e drogës: “legalizimin e plotë” të drogës. Ai e di se kjo është një ide që ka pak mbështetës. “Gjetja e kokainës në një farmaci? Sigurisht, nuk është vizioni i një shoqërie të përsosur”- më tha ai. “Por me kalimin e kohës do të shkatërrojë tregtinë e drogës”. Kur, gjatë shkrimit të “Gomorra”-s, Saviano deshi të bënte të qartë se mafies kishte futur duart edhe në industrinë italianë të modës, ai punoi në lagjen e tij në një dyqan të tillë të lidhur me Kamorrën; kur donte të tregonte vilën e një mafiozi, ai hynte fshehurazi në një prej tyre (dhe largohej me shpejtësi nga banja). Edhe në New York, ku fama e tij nuk është aq e madhe, disa njerëz e njohin. Kur Saviano u jep mësim të rinjve në Nju Jork, ai përpiqet të qëndrojë brenda radarit të sigurisë, ndërsa shmang paraqitjet publike nga frika e shkeljes së udhëzimeve të përcaktuara nga policia. Paraqitja e vetme publike e tij në qytet, ndodhi në nëntor të vitit 2011, gjatë protestave të lëvizjes “Occupy Wall Street”. Ai donte të mbante një fjalim mbi krizën financiare në bazën e lëvizjes, në Manhatanin e Ulët. Edhe pse autoritetet e paralajmëruan të hiqte dorë, ai shkoi i rrethuar nga një rrjet agjentësh të sigurisë. Menjëherë pas kësaj, më tha, u detyrua të kthehej në Itali për gjashtë muaj. Ai më deklaroi se e kupton, se mund të detyrohet të lërë sërish Amerikën në një moment të caktuar, dhe gjejë një vend tjetër ku të jetë më i sigurt. Saviano e nxori edhe pasaportën, duke e kthyer nga pjesa e pasme për të treguar vizat e skaduara. “Ndoshta Zvicra, Kanadaja apo Franca. Unë gjithmonë e kam një plan B në kokën time”- tha ai.

*    *    *